آشکارسازی روند تغییرات فضایی ـ زمانی کاربری اراضی در قلمرو کوچ‌نشینان (مورد مطالعه: شهرستان شوش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد تهران‌ مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد محیط زیست گرایش ارزیابی و آمایش سرزمین، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، خوزستان، ایران.

10.22034/jsnap.2023.398870.1058

چکیده

مقدمه: شکل­گیری نظام کاربری زمین در جوامع شهری و روستایی و نحوه تقسیم اراضی و بکارگیری آنها در فعالیت­ها و خدمات مختلف، بازتاب برهمکنش مجموعه­ای از عوامل مختلف زیست­محیطی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و نهادی است. این نیروها در طول زمان و با توجه به شرایط منطقه­ای و محلی الگوهای کاربری اراضی خاصی را بوجود می­آورند. در دهه­های اخیر، این الگوها و ساختار کاربری اراضی در اثر غلبه برخی از این نیروها با تغییرات گسترده ای مواجه گردیده است.
هدف پژوهش: پژوهش حاضر، به پایش و کمی سازی تغییرات در شهرستان شوش از رویکرد ترکیبی الگوریتم طبقه بندی Decision Tree (DT) و داده­های جغرافیایی طی سه دوره زمانی (1365-1381، 1381-1401 و 1365-1401) با بکارگیری تصاویر سنجش از دور و داده­های مکانی پرداخته است
روش­شناسی تحقیق: پژوهش حاضر ازنظر هدف، پژوهش کاربردی و ازنظر ماهیت و روش کار، پژوهش توصیفی- تحلیلی است. در این مطالعه اطلاعات محدوده موردنظر نیز از تصاویر ماهواره­ای لندست به دست آمد و تحلیل­های مربوط به آن از طریق نرم افزارهای ARC GIS و ENVI اجرا شده است.
 قلمروجغرافیایی پژوهش: این پژوهش در قلمرو کوچ‌نشینان شهرستان شوش مورد بررسی قرار گرفته است.
یافته ها و بحث: نتایج تحقیق حاکی از آن است که با توجه به تغییرات بوقوع پیوسته طی سه دوره زمانی 1365 (1986)، 2002 (1381) و 1401 (2022) می­توان دریافت که تغییرات افزایشی و کاهشی چشمگیری بترتیب در اراضی ساخت شده و پهنه­های آبی اتفاق افتاده است؛ در حالیکه اراضی کشاورزی تغییرات چندانی نداشته است. البته با توجه به سال ابتدایی 1365می­توان بیان داشت که سطح زیرکشت اراضی کشاورزی منطقه تغییرات اندکی را شاهد بوده و این بیانگر آنست که طی سه دهه گذشته سطح زیرکشت به مانند سال پایه که همزمان با جنگ 8 ساله است بلحاظ کمی و کیفی اتفاق مثبتی رخ نداده است.
نتایج: نتایج پژوهش به لحاظ روش استخراج کاربری اراضی و آشکارسازی تغییرات حاضر حاکی از آن است که استفاده از روش DT در طبقه­بندی تصاویر ماهواره­ای تا حد زیادی دقت را افزایش می­دهد و همچنین میزان دقت کلی و آماره کاپا (حدودا 80 درصد) حاکی از انعطاف­پذیری بالای مدل طراحی شده DT در استفاده از منابع متفاوت داده­ها و تفکیک کاربری­های مختلف از یکدیگر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افراخته، حسن؛ حجی­پور، محمد، 1392، خزش شهری و پیامدهای آن بر توسعه پایدار روستایی، مورد روستاهای پیرامونی شهر بیرجند،  فصلنامه بین­المللی انجمن جغرافیای ایران، شماره 39، 185-158.
اکبری، داوود؛ مرادی­زاده، مینا؛ اکبری، محمد، 1398، تغییرات کاربری اراضی و شبیه­سازی رشد و توسعه شهری رشت با استفاده از مدل شبکه عصبی و سلول­های خودکار زنجیره مارکوف، نشریه: پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 10(29)،157- 166.
امیرانتخابی، شهرام، جوان، فرهاد و حسنی­مقدم، حسن. (1397). تحلیل اثرات خزش شهری در ناپایداری سکونتگاه­های روستایی (مورد مطالعه: شهرستان رضوانشهر). مهندسی جغرافیایی سرزمین، 2(3)، 59-71.
امیرانتخابی، شهرام، جوان، فرهاد و حسنی­مقدم، حسن. (1396). آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی و عوامل مؤثر بر آن با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی(مورد مطالعه: شهرستان تالش). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه‌ریزی، 8(3)، 1-11.
جوان، فرهاد و حسنی­مقدم، حسن. (1396). آشکارسازی میزان تخریب جنگل‌های هیرکانی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و الگوریتم ماشین بردار پشتیبان(مورد مطالعه: شهرستان رضوانشهر) . فصلنامه استراتژی راهبردی جنگل، 2(5)، 1-11.
جوان، فرهاد، حسنی­مقدم، حسن و ترابی، حسن. (1399). ارزیابی روند تخریب اراضی جنگلی با استفاده از الگوریتم شبکه عصبی مصنوعی (مورد مطالعه: جنگل­های فندقلو شهرستان نمین). محیط­زیست و توسعه فرابخشی، 5(69)، 63-74.
جوان، فرهاد، حسنی­مقدم، حسن و حجت­شمامی، سیروس،1396، روندیابی اثرات تخریبی توسعه شهری بر اراضی کشاورزی پیرامونی با استفاده تصاویر ماهواره­ای (مورد مطالعه: شهرستان رضوانشهر)، اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران.
فاطمی، سیدباقر و رضایی، یوسف،1384، مبانی سنجش از دور، انشارات آزاده، تهران.
فیضی­زاده، بختیار و سیدمحمود حاجی میررحیمی، 1387، آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از روش طبقه­بندی شیء گرا (مطالعه موردی: شهرک اندیشه)، همایش ژئوماتیک 87، تهران، سازمان نقشه­برداری کشور.
مهرابی، علی­اکبر؛ محمدی، محمد؛ قربانی، مهدی؛ خراسانی، محمدامین، 1391، نیروهای انسانی مؤثر بر تغییرات کاربری اراضی در حاشیه مناطق روستایی، مطالعه موردی: روستاهای آلکه و سی بن- شهرستان تنکابن، فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، شماره 35، 298-279.
نصیری، حسین، 1395، مدل­سازی تغییرات فضایی- زمانی کاربری اراضی و اثرات آن بر اقتصاد روستایی، (مطالعه موردی: نواحی روستایی استان خوزستان)، رساله دکتری، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران.
نظم­فر، حسین، جعفرزاده، جعفر، 1398، بررسی کارایی روش­های طبقه­بندی تصاویر ماهواره­ای در ارزیابی تغییرات کاربری اراضی شهری با استفاده از بهینه­سازی مقیاس در پردازش شیءگرا (مورد: شهر اردبیل)، فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال 10، شماره 36، 128-117.
Abd El-Kawy, O. R., Rød, J. K., Ismail, H. A., & Suliman, A. S. (2011). Land use and land cover change detection in the western Nile delta of Egypt using remote sensing data. Applied Geography, 31(2), 483-494.
Alberti, M., Weeks, R. and Coetz, S., 2004, Urban land cover change analysis in Central Puget Sound, Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, 70(9), 1043– 1052.
Ayala-Silva, T., Brown, J. S., Schnell, R. J., Moore, J. M., Tondo, C. L., & Winterstein, M. C. (2009). Broad-sense heritability estimates for fruit color and morphological traits from open-pollinated half-sib mango families. HortScience,44(6), 1552-1556.
Bhatta, B., Saraswati, S., & Bandyopadhyay, D. (2010). Urban sprawl measurement from remote sensing data. Applied Geography, 30(4), 731-740.
Jensen, J. R. 2004. Digital change detection: Introductory digital image processing: A remote sensing perspective, Prentice-Hall, New Jersey.
Jokar Arsanjani, J., 2012, Dynamic Land-Use/Cover Change Simulation: Geosimulation and Multi Agent-Based Modelling, Doctoral Thesis, University of Vienna, Austria.
Kanianska, R., Kizeková, M., Nová, J., Zeman, M., 2014, Land Use Policy Land-use and land-cover changes in rural areas during different political systems: A case study of Slovakia from 1782 to 2006, Volume 36, 554-566.
Kemper, G., Altan, O., P.t.kov., A. and Lavalle, C., 2001, Monitoring land use change of the city of greater Istanbul, (Forth international Symposium “Turkish-German Joint Geodetic Days” Vol 2, Berlin.
Lawrence, R.L. and Wright, A., (2001), Rule-Based Classification systems using classification and regression tree (Cart) analysis, Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 67, 1137-1142.
Lawrence, R.L., and A. Wright (2001). Rule-Based Classification systems using classification and regression tree (Cart) analysis, Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 67, 1137-1142.
Lawrence, R.L., and A. Wright (2001). Rule-Based Classification systems using classification and regression tree (Cart) analysis, Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 67, 1137-1142.
Long, H., Tang, G., Li, X., Heilig, G.K., 2007, Socio-Economic Driving Forces of Land-Use Change in Kunshan, the Yangtze River Delta Economic Area of China. Journal of Environmental Management, 83,351- 364.
Martinuzzi, Sebasti´an ,William A. Gould, Olga M. Ramos Gonz´alez, 2007, Land development, and urban sprawl in Puerto Rico, integrating remote sensing and population census data, Landscape and Urban Planning, No. 79, p: 288-297.
McFeeters, S.K., (1996), the use of the normalized difference water index (NDWI) in the delineation of open water features, International Journal of Remote Sensing, 17, 1425–1432.
Messerli, B., & Ives, J. D. (1997). Mountains of the world: a global priority. Parthenon publishing group.
Mui J.K. and Fu, K.S. (1980), Automated Classification of Nucleated Blood Cells Using a Binary Tree Classifier, Pattern Analysis and Machine Intelligence, PAMI-2, 429–443.
Nagendra, H., & Rocchini, D. (2006). High resolution satellite imagery for tropical biodiversity studies: the devil is in the detail. Biodiversity and Conservation, 17(14), 3431-3442.
Nasimi, A. and Ohadi, M., 2004, The fundamental studies and legal studies offices, making comment regarding the amendment bill of agricultural land use act, 7, 64.
Pelorosso, R., Leone, A., & Boccia, L. (2009). Land cover and land use change in the Italian central Apennines: A comparison of assessment methods. Applied Geography, 29(1), 35-48.
Rasul, I., Wilson, S. R., MacRae, H., Irwin, S., & Greenberg, G. R. (2004). Clinical and radiological responses after infliximab treatment for perianal fistulizing Crohn's disease. The American journal of gastroenterology, 99(1), 82-88.
Rozenstein, O., & Karnieli, A. (2011). Comparison of methods for land-use classification incorporating remote sensing and GIS inputs. Applied Geography,31(2), 533-544.
Schulz, K. F., Altman, D. G., & Moher, D. (2010). CONSORT 2010 statement: updated guidelines for reporting parallel group randomised trials. BMC medicine,8(1), 18.
Swain P.H., H. Hauska (1977). The Decision Tree Classifier: Design and Potential, Geoscience Electronics, GE-15, 142–147.
Vogelmann, J.E., (2001), Completion of the 1990s national land cover data set for the conterminous United States from Landsat Thematic Mapper and ancillary data sources, Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 67, 650-662.
Wyman, M., & Stein, T. (2010). Examining the linkages between community benefits, place-based meanings, and conservation program involvement: A study within the Community Baboon Sanctuary, Belize. Society and Natural Resources, 23(6), 542-556.
Yong, Z., NI. Shao-xiang and Y. Shan (2003). An Effective Approach to Automatically Extract Urban Land-use from TM lmagery, Journal of Remote Sensing, 7(1), pp. 37-40.