تحلیل وضعیت فعلی گردشگری پایدار قلمرو کوچ نشینان و تبیین آینده آن با تمرکز بر آمایش منطقه ای (مورد مطالعه: شهرستان نیکشهر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

3 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

10.22034/jsnap.2023.391417.1054

چکیده

مقدمه: امروزه از گردشگری به عنوان موتور توسعه نام برده می­شود و به دلیل اهمیتی که از نظر اقتصادی، اجتماعی دارد، روز به روز بیشتر مورد توجه قرار می­گیرد، لذا استفاده از گردشگری به عنوان موتور محرکة توسعه منطقه نیازمند اتخاذ راهبردهای مناسب و منطقی متناسب با قابلیت‌های منطقه‌ای و محلی و با جهت‌گیری‌های آمایش سرزمین است.
هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، تحلیل وضعیت فعلی گردشگری پایدار قلمرو کوچ­نشینان و تبیین آینده آن با تمرکز بر آمایش منطقه­ای (مورد مطالعه: شهرستان نیکشهر)، می­باشد.
روش­ شناسی تحقیق: تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش در توصیفی- تحلیلی می­باشد. جمع­آوری اطلاعات به روش میدانی (پرسشنامه) است. جامعه آماری (ساکنین  شهرستان نیکشهر)، 141894 نفر، می­باشد، که بر اساس نمونه­گیری تصادفی و استفاده از فرمول کوکران تعداد 383 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار این تحقیق پرسشنامه است و به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم­افزار SPSS و مدلF-BMW، استفاده شد.
 قلمروجغرافیایی پژوهش: این پژوهش در قلمرو کوچ‌نشینان شهرستان نیکشهر مورد بررسی قرار گرفته است.
یافته ها و بحث: نتایج آزمون تی نشان داد وضعیت کنونی، فعلی و آتی گردشگری نیکشهر نامطلوب و نامناسب می­باشد. در ادامه نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین تمامی مولفه­های گردشگری پایدار و مولفه­های آمایش منطقه­ای، رابطه مثبت و معنی­داری در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. در ادامه نیز با استفاده از مدل (F-BMW)، اهمیت و نقش هر یک از مولفه­های آمایش منطقه­ای در پیشگویی متغیر گردشگری پایدار بررسی و مشخص شد، مولفه­ توسعه یکپارچه و همسو با مقدار وزن 076/0، بیشترین اهمیت را به خود اختصاص داده است.
نتایج: نتایج کلی نشان داد، نامطلوب بودن امور مدیریتی، وضعیت کنونی و آتی گردشگری نیکشهر، ناشی از عدم رعایت اصول آمایش منطقه­ای است. زیرا هدف نهایی گردشگری در قالب آمایش منطقه­ای، نیل به گردشگری پایدار، تعادل و توازن منطقه­ای، توزیع مناسب فعالیت­ها و استفاده حداکثر از قابلیت‎های گردشگری (تاریخی، طبیعی و...) در فرایند توسعه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ارکانی، احسان، حاتمی­نژاد، حسین، قره، سهیل. (1399). شناسایی و اولویت­بندی عوامل موثر بر افزایش ریسک زلزله در بافت­های فرسوده شهری با رویکرد ترکیبی تکنیک دلفی فازی و مدل BMW. نشریه تحقیاقت کاربرید علوم جغراغفیایی، 20(59)، 291-306.
امرایی، سپیده، مرادی، حوریه، شرفی، سیامک. (1400). بررسی توسعه فضایی میراث روستایی مقاصد گردشگری در قلمرو کوچ‌نشینان (مورد مطالعه: شهرستان خرم‌آباد). مطالعات برنامه­ریزی قلمرو کوچ نشینان، 1(1)، 77-97.
ایمانی، بهرام، رحمتی، منصور، مهدی زاده، محمد باقر. (1400). تحلیل دیدگاه جوامع روستایی در رابطه با عوامل بازدارنده و پیش برنده توسعه گردشگری روستایی، مورد مطالعه: روستاهای شهرستان نیر. برنامه ریزی فضایی. 11(3)، 95-116.
خالقی، عقیل. (1400). شناسایی پیشران‌های کلیدی توسعه گردشگری عشایری (مطالعه موردی: جشنواره منطقه عشایری قره‌قیه آذربایجان شرقی). مطالعات برنامه ریزی قلمرو کوچ نشینان. 1(2)، 137-154.
خوش الحان، وحید، حسین زاده دلیر، کریم، نظم فر، حسین. (1399). راهکارهای توسعه صنعت گردشگری پایدار تبریز مبتنی بر مؤلفه‏ های منطقه­ای. فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری، 9(35)، 1-16.
رحیمی، سمیه، هوشیار، حسن. (1398). راهبردهای توسعه گردشگری شهری از دیدگاه آمایش سرزمین (مورد مطالعه: استان کردستان). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه­ای). 9(2)، 317-334.
سالنامه آماری استانداری سیستان و بلوچستان. 1400. استانداری سیستان و بلوچستان
صفری علی­اکبری، مسعود، صادقی، حجت الله. (1400). امکان­سنجی تأثیرات توسعه گردشگری در عشایر بختیاری. مطالعات برنامه ریزی قلمرو کوچ نشینان. 1(1)، 99-109.
عباسی، محمدجواد، سجادی، ژیلا، عبدالهی، علی. 1399. تبیین فرآیند توسعه مراکز گردشگری روستایی و سنجش پایداری؛ مورد پژوهی: مراکز گردشگری دهستان درام و چورزق، شهرستان طارم. برنامه­ریزی و توسعه گردشگری. 9(35)، 63-89.
فرمانداری شهرستان نیکشهر. (1400). سالنامه آماری.
مجیدی ده­شیخ، حکیمه، صفرآبادی، اعظم، گلی، علی. (1396). آمایش منطقه‌ای جاذبه‌های گردشگری با تأکید بر توان‌های اکوتوریسم (استان کهگیلویه و بویراحمد). فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 8 (29)، 61-82.
معرب، یاسر، حیدری، امیر، صالحی، اسماعیل. (1397). تحلیل راهبردی نقش و کارکرد گردشگری در توسعه منطقه­ای (مطالعه موردی شهر مراغه). فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری. دوره 5، شماره­ی 16. صص 153-173.
نجفی­کانی، علی­اکبر، عیسی نژاد، ناهید. (1401). تحلیلی بر اثرات توسعۀ گردشگری خانه‌‌های دوم در روستاهای مناطق ییلاقی مطالعۀ موردی: بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات. فصلنامه جغرافیا و توسعه. 20(66)، 177-202.
ندایی­طوسی، سحر، فرخنده کیش، علیرضا. (1398). الزامات فضایی توسعه خوشه­های خلاق و رقابت­پذیر گردشگری- فرهنگی (شهرک­های رسانه­ای)؛ مورد پژوهشی منطقه کلان شهری تهران، مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری. 8(31)، 55-72.
Amare, W, Yihalem, K, Ying, Li. (2021). Culinary tourism as a driver of regional economic development and socio-cultural revitalization: Evidence from Amhara National Regional State, Ethiopia. Journal of Destination Marketing & Management. Volume 19. 1-11.
Cheng, J, Jing, X, Zhenfang, H. (2019). Spatiotemporal analysis of regional tourism development: A semi parametric Geographically Weighted Regression model approach, Habitat International, Volume 87. 1-10.
Condesso, F. (2011). Rural development, cultural heritage and tourism, Journal Cuadernos de Desarrollo Rural, 8 (66), 197-222.
El-Gohary, H. (2016). Halal tourism, is it really Halal?, Tourism Management Perspectives, 19 (2), 124-130.
Ertuna, B., Kirbas, G. (2012). Localcommunity involment in rursl tourism development: the case of kastamoun, turkey, Revista de turismoy patrimomio cultural, 10(2), 17-24.
Getz, D. (2001). Festivals, Special Events and Tourism. New York: Ven Nostrand Reinhold.
Gunn, C. Var, T. (2002). Tourism planning, New York: Routledge.
Huang, W., Beeco, J.A., Hallo, J.C., Norman, W.C. (2016). Bundling attractions for rural tourism development, Journal of Sustainable Tourism, 24 (10), 1387–1402.
Karar, A. (2017). Impact of Pilgrim Tourism at Haridwar, Anthropologist, 12 (2), 99-105.
Li, H, Chen, J. L, Li, G. Goh, C. (2016). Tourism and regional income inequality: Evidence from China. Annals of Tourism Research, 58, 81-99.
Liu, Ch.H, Tzeng, G.H, Lee, M.H. (2012). Improving tourism policy implementation e the use of hybrid MCDM models, Tourism Management, 33 (2012), 413-426.
Luo, W., Timothy, D.J., Zhong, C. Zhang, X. (2022). Influential factors in agrarian households' engagement in rural tourism development, Tourism Management Perspectives, Volume 44, October 2022, Article number 101009.
Ma, X.L., Wang, R., Dai, M.L., Ou, Y.H. (2022). The action logic and interpretation framework of residents’ resistance in rural tourism development, Journal of Hospitality and Tourism Management, Volume 51, 79-87.
Pedro, N, (2006), Tourism towards Sustainable Regional Development, Master’s Degree Project Division of Urban Planning Kungliga Tekniska Högskolan.
Ploat, N., Hermans, E, (2016), A model proposed for sustainable accessible tourism. Review of Applied Management Studies. 14(6):  pp 125–133.
Tsung, H., Hsin-Pei, H. (2016). Indicators of sustainable tourism: A case study from a Taiwan’s wetland. Ecological Indicators. 67(3): 779–787.
Tucker, H, (2003), Living with Tourism: Negotiating Identities in a Turkish Village. London: Routledge.
WTO (World Tourism Organization), (2007), Understanding Tourism: Basic Glossary.
Yang, Y., & Fik, T. (2014). Spatial effects in regional tourism growth. Annals of Tourism Research, 46, 144-162.
Zhang, Y, Guo, Y, Ji, L. 2022. Going somewhere or for someone? The Sense of Human Place Scale (SHPS) in Chinese rural tourism. Tourism Management, Volume 91. August 2022. 104530.
Zhou, L, Wall, G, Zhang, D, Cheng, X. 2021. Tourism and the (re)making of rural places: The cases of two Chinese villages. Tourism Management Perspectives. Volume 40. October 2021. 100910.