پهنه بندی خطر وقوع زمین لغزش در قلمرو کوچ نشینان (مطالعه موردی: حوضه طالقان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

3 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

4 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهر یزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22034/jsnap.2023.380450.1040

چکیده

مقدمه: یکی ازمهم‌ترین مخاطرات ژئومورفولوژیکی که خسارات زیادی بر منابع طبیعی، کشاورزی و فعالیت­های عمرانی وارد نموده و دارای اثرات اقتصادی و اجتماعی متعددی است، پدیده زمین لغزش می‌باشد.
هدف پژوهش: این تحقیق با هدف شناسایی عوامل موثر در ایجاد زمین لغزش و تعیین مناطق مستعد زمین لغزش جهت پیش‌گیری وقوع آن روش  LNRF انجام شده است.
روش ­شناسی تحقیق: در این پژوهش بعد از جمع‌آوری اطلاعات پایه، مدل رقومی ارتفاعی(DEM)، ازنقشه‌های توپوگرافی به‌منظور ایجاد لایه‌های اطلاعاتی شیب، جهت شیب، ارتفاع، استفاده شد و پس از قطع دادن نقشه‌هـای عامـل بـا نقشة پـراکنش زمین لغـزش‌هـا، LNRF بـرای هـر واحـد یـک نقشه محاسبه شد.
 قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه این پژوهش حوضه طالقان یکی از شهرستان‌های استان البرز است که در فاصله 120 کیلومتری شمال غرب شهر تهران واقع شده است.
یافته ها و بحث: در ابتدا پارامترهایی مانند شیب، جهت شیب، ارتفاع، فاصله از گسل، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه، زمین‌شناسی و کاربری اراضی به‌عنوان عوامل موثردر محیط سیستم‌ های اطلاعات جغرافیایی (GIS) تهیه و رقومی شدند. سپس نقشه پراکنش زمین لغزش­ها با استفاده از نقشه زمین شناسی با مقیاس1:100000 و بازدیدهای میدانی و با استفاده از سیستم موقعیت یاب جهانی تهیه شد. با استفاده از روابط حاکم بر مدل، وزن هر یک از عوامل موثر که نشان‌دهنده میزان تاثیر آن‌ها در ایجاد زمین لغزش است محاسبه شده است.
نتایج: نتایج نشان داد که اصلی‌ترین متغیرهای موثر در وقوع و پیش‌بینی خطر زمین لغزش‌ها، شیب، جهت شیب، مارن‌های نئوژن وکواترنر و کاربری مراتع متوسط می‌باشند. از سوی دیگر پهنه بندی خطر زمین لغزش و بررسی پهنه‌های خطر خیلی زیاد حاصله از مدل نشان داد که در36 درصد مساحت کل منطقه مورد مطالعه، حدود46 درصد از زمین لغزش‌ها اتفاق افتاده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، حسن و فیض نیا سادات؛ (۱۳۷۸)، سازندهای دوره کواترنر (مبانی نظری و کاربردی آن در منابع طبیعی)، انتشارات دانشگاه تهران،  ۵۵۷ صفحه.
ایلدرمی، علیرضا، روزبهانی، حبیبه، (1393). پهنه‌بندی خطر ناپایداری دامنه‌ها با مدل LNRF و GIS در حوضه کلان ملایر، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی. (48)، 60 – 37.
امیراحمدی، ابوالقاسم (1389)، پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: حوضه چلا و آمل). فصلنامه انجمن جغرافیای ایران. (2)، 25 – 10.
انتظاری، مژگان، داوودی، علی، غلامی، مجید (1398)،  بررسی وضعیت زمین لغزش شهرستان کوهدشت با استفاده از مدل تصمیم گیری چند معیاره، مجله فضای جغرافیایی. 21، (74)، 5 – 23.
ایزدی، زهرا، انتظاری، مژگان (1392)، زمین لغزش‌های ایران، معرفی عوامل و مدیریت، مجله رشد آموزش جغرافیا. (103)، 37 – 32.
بروغنی، مهدی، پورهاشمی، سیما، زنگنه اسدی، محمدعلی (1397)، ارزیابی خطر و خسارت زمین‌لغزش در حوضه آبخیز بقیع به روش فاکتور فصلی و رگرسیون لجستیک، مجله آمایش جغرافیایی فضا. (29)، 18 – 1.
جوکار سرهنگی، عیسی، امیراحمدی، ابوالقاسم، حسینی، سلیمان (1386)، پهنه‌بندی خطر زمین لغزش در حوضه صفارود با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 5، (9)، صص 92 – 79.
حجازی، سیداسداله، روستایی، شهرام، رنجبران شادآباد، مریم، (1398)، ارزیابی و پهنه‌بندی خطر وقوع زمین لغزش با استفاده از مدل ویکور در حوضه آبریز حاجیلر چای، فصلنامه جغرافیای طبیعی، (44)، 65 – 51.
رنجبر، محسن و معمار افتخاری، محمد؛ (۱۳۹۱)، جغرافیا (فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، شماره ۳۳.
سفیدگری، رضا، غیومیان، جعفر، فیض‌نیا، سادات (1384). ارزیابی روش‌های پهنه‌بندی خطر زمین لغزش در مقیاس 1:50000 (مطالعه موردی: حوزه آبخیز دماوند). سومین همایش ملی فرسایش و رسوب، تهران، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری.
سوری، سلمان، لشکری پور، غلامرضا، غفوری، محمد (1390)، پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی (مطالعه موردی: حوضه کشوری نوژیال)، مجله زمین‌شناسی مهندسی، 5 (2)، 1286 – 1269.
شادفر، صمد، یمانی، مجتبی، نمکی، محمد (1391). پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از مدل‌های ارزش اطلاعاتی، تراکم سطح وLNRF در حوضه چالکرود، مجله مهندسی و مدیریت آبخیز. (1)، 47 – 40.
صادقی، علی، طالبی، علی و زارعی، پروین (1401) تعیین آستانه  بارش بحرانی در وقوع زمین­لغزش­سطحی بر اساس مدل فرایند محور )مطالعه موردی: منطقه ی جوانرود، استان کرمانشاه، پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، سال دهم، شماره 4، صص. 177-156
صفایی پور، مسعود، شجاعیان، علی، آتش افروز، نسرین، (1395). پهنه‌بندی زمین‌لغزش با استفاده از مدل AHP در محیط GIS (منطقه مورد مطالعه: روستای دره گز قلندران شهر دهدز). فصلنامه جغرافیای طبیعی. (310)، 117 – 105.
عابدینی، موسی، قاسمیان، بهاره، شیرزادی، عطااله (1393). مدل‌سازی خطر وقوع زمین‌لغزش با استفاده از مدل آماری (مطالعه موردی: استان کردستان، شهرستان بیجار). مجله جغرافیا و توسعه. (37)، 102 – 85.
عرب عامری، علیرضا، رضایی، خلیل، شیرانی، کوروش (1397). پهنه‌بندی و ارزیابی خطر زمین‌لغزش با استفاده از مدل‌های عامل اطمینان، تراکم سطح و تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: حوضه ده ونک، استان اصفهان). فصلنامه فضای جغرافیایی، (62)، 116 – 93.
قبادی، محمدحسین، جلالی، سیدحسین، ساعدی، بهمن (1396). ارزیابی کارایی روش‌های ارزش اطلاعات، تراکم سطح، LNRF و نسبت فراوانی در پهنه‌بندی خطر زمین لغزش در منطقه پشت دربندکرمانشاه، مجله زمین‌شناسی مهندسی، (1)، 113-91.
مرادی، حمیدرضا، محمدی، مجید، پورقاسمی، حمیدرضا (1391). حرکات دامنه‌ای با تأکید بر روش‌های کمی تحلیل وقوع زمین‌لغزش، تهران، انتشارات سمت.
میرسنجری، میرمهرداد، ایلدرمی، علیرضا، عابدیان، سحر، علی‌محمدی، عارفه (1397). پهنه‌بندی خطر وقوع زمین‌لغزش با استفاده از مدل LNRF (منطقه مورد مطالعه: حوضه آبریز قمرود – الیگودرز)، مجله مخاطرات محیط طبیعی، (18) ، 130 – 109.
نوجوان، محمدرضا (1395). بررسی مورفومتری و پایش زمین‌لغزش به کمک سنجش از دور (مطالعه موردی: زمین لغزش هاردنگ، غرب استان اصفهان). فصلنامه جغرافیای طبیعی، (33)، 107 – 95.
یمانی، مجتبی، حسن پور، سیروس، مصطفایی، ابوالقاسم و شادمان رودپشتی، مجید (1391). نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در حوضه کارون بزرگ در محیط GIS ، مجله جغرافیا و برنامه ریزی، (4)، 56 – 39.
Conforth. D. H. (2005). Landslides in Practice USA John Wiley & sons Ins, 591p.
Dhianaufal, D., Kristyanto ,T. H. W., Indra, T. L., & Syahputra, R.(2018). Fuzzy Logic Method for Landslide Susceptibility Mapping in Volcanic Sediment Area in Western Bogor, Proceedings of the 3rd International Symposium on Current Progress in Mathematics and Sciences 2017 (ISCPMS2017)AIP Conf
Formetta, G., Capparelli, G., and Versace, P., 2016. Evaluating performance of simplified physically based models for shallow landslide susceptibility, Hydrol. Earth Syst. Sci., 20, pp.4585–4603, https://doi.org/10.5194/hess-20-4585-2016 
Feranie a, S., Khoiriyah T. M., Jabbar, F.D. E, Tohari A.,2021. The Effect of Rainfall Intensity to Landslide Run-out Prediction and Velocity: A Parametric Study on LandslideZones in West JAVA-INDONESIA, Journal of Southwest JIAOTONG University., 56 (3), DOI:10.35741/issn.0258-2724.56.3.45
Gariano, S.L.; Sarkar, R.; Dikshit, A.; Dorji, K.; Brunetti, M.T.; Peruccacci, S.; Melillo, M., 2019. Automatic calculation   of rainfall thresholds for landslide occurrence in Chukha Dzongkhag, Bhutan. Bull. Eng. Geol. Environ. 78, pp.4325–4332
Giannec chini. R. (2006). Relationship between rainfal and shallow Landslides in the southern Apuan Alps, Journal of National hazards Earth system Science, 6 (3), 357- 364.
Guzzetti. F. (1999). Landslide Hazard Evalution, A Review of Current Techniques, Centeral Italy, geomorphology, Vol, 31, 181 – 216.
Jafari. A, Najafi. A (2014). GIS based Frequency ratio and Index of entropy models Landslide in the Caspian Forest, International Journal of Environmental Science and Technolongy, 1(36 ), P 235 – 384.
Kang, K., Ponomarev, A., Zerkal, O., Huang, S., & Lin, Q. ,2019. Shallow Landslide Susceptibility Mapping in Sochi Ski-Jump Area Using GIS and Numerical
Modelling. ISPRS Int. J. Geo Inf., 8, pp.148
Komac. M (2006). A Landslide Susceptibilility model Using the anaLytical Process method in perialpine, Slovenia, Journal of Gomorphology, 74, (1) P 17 – 28.
Marin , R.,  Alvaro Mattos, J.,  Marin-Londono,J., 2020.Physically-based definition of rainfall thresholds for shallow landslides in a tropical mountain watershed of the Colombian Andes, 13th International Symposium on Landslides  ,  Landslides: Risk
Neuhauser. B. (2007). Landslide Susceptiblity  a Ssesment Usingweights of Evidence, Applied to a Study area at the Jurassic Escarpment. Gemorphology Journal, 86, P 12 – 24.
Ownegh. M. (2004). Assessing the applicability of Australian Candslide database in hazard Manangement, Procceding of Isco, Brisabane, Australia. PP 1001 – 1006.
Roering. J, Kirchner. J. Dietrich. W (2005). characterizing structural and Lithologic Contorols in the Oregon Coast Range. USA. Geological Society of American Bulletin, 117, 654 – 668.
Rozos. D. Bathrellos. D.  Skillodimou. H (2011). Comparsion of the implemen tation of rock engineering system Upon Landslide mapping Using GIS, Journal of Environ. Earchsci, 63 (1) P 49 – 63.
Saha, A.K., Gupta, R.P., Arora, M.K., Kumar, A. (2002), GIS-Based Lanslide Hazard Zonation. In the Bhagiorothi (Ganga) valley Himallayas International Jornal of remote sensing, 23: 57-369 PP.
Sharma. R. Narendra. M. (2008). Rain inducted Shallow Landslide Hazard Assessment for Ungauged Cathments. Journal of Hydrogeology, 1, (16) PP 871 – 877.
Shiran. (2010). Landslide Zonation Through Rating Devied From Neural Network Original Research Article International Journal of Applied Earth Volume 12, NO 1, PP 340 – 350.  
Shiran. C. (2010). Landslide Susceptibility Zonation Through Ratings from Artificial Neural Network International. Journal of Applied Earth. 12, (5) PP 340 – 350.
Vanes. D. (1984). Landslide hazard Zonation, A review of Principl and practice, Natural Hazards. Unesco, Paris, 63p.
Van den Bout, B., Lombardo, L., Chiyang, M., van Westen, C. J., & Jetten, V. (2021). Physically-based catchment-scale prediction of slope failure volume and geometry.Engineering geology, 284, 1-16.https://doi.org/10.1016/j.enggeo.2020.105942
Wang, S., Zhang, K., van Beek, L. P. H., Tian, X., & Bogaard, T. A.,2020. Physicallybased landslide prediction over a large region: Scaling low-resolution hydrological model results for high-resolution slope stability assessment. Environmental Modelling and 
Yalcin. A. (2008). GIS – based Landslide mapping Using analytical hierarchy process in Ardesen (Turkey) Journal of catena, 72 (1) p – 1 – 12.