تحلیل الگوی تعاملات فضایی عشایر با تأکید بر جریان سرمایه(مورد مطالعه: زیست بوم طایفه بابادی ایل بختیاری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

10.22034/jsnap.2023.384621.1045

چکیده

مقدمه: تمایزات فضایی فعالیت کنشگران عشایری بدنبال گسترش زیرساخت­های روابط- مناسبات سرمایه بر پدیدار گردید. به گونه­ای که بیشتر از اینکه متکی به منابع تولیدی و ویژگی­های درون قلمروی برای خدمت ارزش اضافی باشد به شدت تحت تأثیر گونه­های تعاملات برون قلمروی زیست­بوم(شهرها-روستاها) است. در این راستا، عدم تعادل فضایی شکل داده که بهبود زیرساخت­های ارتباطی، بسترهای خلاقیت را برای برنامه­ریزی پایداری توسعۀ و یکپارچگی زیست بوم  فراهم کرده است.
هدف پژوهش: در چارچوب پارادایم شبکه­ی با تأکید بر رویکرد اصول شبکه منطقه­ی بدنبال تحلیل نقش و کارکردهای سامانه­های ییلاقی و قشلاقی درون قلمروی زیست­بوم و روابط- مناسبات و پیوندهای برون قلمروی زیست بوم با شهرها و روستاها مبنی بر نگهداشت سرمایه و انتقال اندوخته­ها(نگهداری در بانک، صندوق و تعاونی­ها، خرید و اجاره ملک و مستغلات، افزایش دام و تولیدات، بیمه) به منظور کسب ارزش بیشتر است. از جمله این تأثیرات به تمایزات فضایی سامانه­ها و تداخل کاربران بر منابع همدیگر اشاره نمود.
روش ­شناسی تحقیق: به لحاظ هدف، کاربردی و بر اساس روش توصیفی-تحلیلی است. شیوۀ گردآوری داده­ها با توجه به ماهیت پژوهش، کتابخانه­ای و به صورت بازدید میدانی مبنی بر تمام شماری سامانه­ها در سطح زیست بوم هستند. داده­ها و اطلاعات مورد نیاز از ابزار پرسشنامه، و  فن پرسشگری جمع آوری شده است. سپس از روش تحلیل شبکه فضایی(که اساس آن به روش تحلیل شبکه اجتماعی بر می­گردد) استفاده شده است. در چار چوب این روش معیارهای اساسی تحلیل مبتنی بر شاخص­های طبقه ­بندی شده جریانات ذیل روابط مفهومی عناصر انطباق یافته شبکه­ها هستند. ابزار مورد استفاده برای تحلیل نیز نرم­افزار(Ucinet) است.
قلمروجغرافیایی پژوهش: سامانه­های ییلاقی واقع در دهستان شوراب تنگزی و سامانه­های قشلاقی پیرامون دهستان­های(لالی،اندیکا،گتوند،شوشتر،مسجد سلیمان) به مثابه کل زیست­بوم و همچنین میان بندهای (چما، خون کشته، زرده، لپد، چلو، شیمبار، منار) مد نظر قرارگرفت.
یافته ­ها و بحث: برای برنامه­ریزی متمرکز و  تجدید ساختار سرمایه گذاری برای دستیابی به پایداری توسعه کل زیست­بوم یکپارچه، نیازمند شناخت الگوهای فضایی تعاملات ویژگی­های روابط - مناسبات پیدا و پنهان میان درون و برون قلمروی است.
نتایج: ماهیت جریان ­سرمایه متکی به منابع محیطی(فضای چراگاه و مرتع)، عرضه و تولیدات دامی، با نقش­پذیری کانون­های شهری لالی، زیست­بوم محدوده به سه شهر اصلی در همسایگی زیست­بوم است. با پیروی از الگوی فضایی قطبی اندوخته­های مالی و سرمایه برای خرید خانه و ملک در مجاورت سامانه­های قشلاقی و برای خرید و افزایش دام به سامانه­های ییلاقی زیست­بوم انتقال می­یابد. از اینرو، رتبۀ اول، دوم، سوم را شهرهای لالی، فارسان و شهرکرد و سامانه­های ییلاقی گلچین، چمدر و آب بخشان رتبه­های چهارم، پنجم و ششم را به خود اختصاص داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افروغ، عماد(1396)، فضا و جامعه: فضای شهری و نابرابری اجتماعی"ارائه الگویی برای جداگزینی فضایی و پیامدهای آن" ، ناشر، نشرعلم، چاپ دوم.
برنامه­ریزی راهبردی عشایر استان(1390)، اداره مطالعات وبرنامه ریزی اداره کل عشایر استان چهارمحال و بختیاری.
برنامه­ریزی راهبردی عشایر استان(1390)، اداره مطالعات وبرنامه ریزی اداره کل عشایر استان خوزستان.
خلیفه، ابراهیم(1391)، روابط و مناسبات شهر، روستا و عشایر با تأکید بر راهبرد شبکه منطقه­ای(مطالعات موردی: ناحیه مرودشت)، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی.
رمضانی، ابوالفضل؛ میرزا محمدی، علی (1395)، تحلیل شبکه­های اجتماعی به همراه آموزش نرم افزارUcinet  تهران: جامعه شناسان.
سعیدی، عباس(1383)، ناکارآمدی ساختاری – عملکردی نظام­های فضایی ناحیه­ای، مطالعه موردی: ناحیه باغملک(شرق خوزستان) ، مجله جغرافیا و توسعه­ ناحیه­ای دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 5، پائیز و زمستان 25 – 14.
استلز،مانوئل(1989)، مترجم احد علیقیان و افشین خاکباز(1389)،عصر اطلاعات اقتصاد،جامعه و فرهنگ،ظهور جامعه شبکه­ای،جلد سوم،طرح تهران نو.
ریاحی، وحید؛ محمودیان، فرزاد؛ عزیزپور، فرهاد (1401)، تحلیل الگوی تعاملات فضایی عشایر با تأکید بر جریان مردم (مورد مطالعه: زیست بوم بابادی باب ایل بختیاری)،فصلنامه علمی- پژوهشی برنامه ریزی فضایی(جغرافیا)، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی(45)، تابستان.  http://dx.doi.org/10.22180/sppl.2022.131381.1627
مرکز آمار ایران (1398)، نتایج ثبت پایه جمعیت عشایر کوچنده کشور.
Aung,Nilar and mar,Tin.(2019), Rural-Urban Interaction in Rural, Development of Peri-Urban Areas in Yangon, Region, Myanmar:A Case Study of Hlegu Township,Department of Geography,University of Yangon,Yangon,Myanmar,H.James(ed.),Population,Development, and the Environment, Chapter, 8.
81-Bauman Z. (2001),The Individualized Society. Cambridge: Polity.
Byambaa B and Walter T de Vries orcid.(2021).The Production of Pastoral Space: Modeling Spatial Occupation of Grazing Land for Environmental Impact Assessment Using Structural Equation Modeling Chair of Land Management, Department of Aerospace and Geodesy, Technical University of Munich, 80333 Munich, Germany.
Broch Due V(1999), Remembered cattle, forgotten people: the morality of exchange and the exclusion of the Turkana poor”, in The Poor Are Not Us: Poverty and Pastoralism in Eastern Africa Eds V Broch-Due, D M Anderson (James Currey, Oxford) pp 50–88.
Castells, M.(1997),The Rise of the Network Society. Cambridge: Blackwell.
Douglass,Mike.(1999),Rural-Urban Integration and Regional Economic resilience:Strategies for the Rural-Urban Transition in Northeast.
Ehlers,E.(1975),Traditionelle und modern formen der landwirtschaft in iran. Siedlung,Wirtschaft und Agrasozialstruktur im noerdlichen Khuzistan seit dem Ende des  19. Jahrhunderts.Marburger geogr.Schriften 64.
Pitzl,G.R.(2004),Encyclopedia of Human Geography. First edition.Westport, Connecticut: Greenwood Press.
Prager,L.(ed).(2012),Nomadismus in der Alten Welt,Nomadism in the Old World,Munster: LIT.
Prussin,L.(1995),African Nomadic Architecture:Space, Place and Gender(Smithsonian Institution Press, Washington, DC).
Pillai N,V.(2013),You Cannot Swim Twice in the Same River: The Genesis of Dialectical Materialism. Munich: University Library of Munich.
Smit,C J.(1980),Social networks as metaphors, models and methods. Progress in Geography 4(4): 500–524.
Khazanov, A(1984. Nomads and the Outside World. Cambridge: Cambridge University Press.
Karplus,Y&Meir,A.(2012),Theproduction of space: a neglected perspective in pastoral research,Environment and Planning D:Society and Space 2013,volume31, pages 23–42. Lefebvre,H.(1991b),The Production of Space (D. Nicholson-Smith, Trans.).Oxford:Blackwell.
Lin J,Halavais A and Zhang B.(2007),The blog network in America: blogs as indicators of relationships among US cities. Connections 27(2): 15–23.
Lynch,Kenneth(2005),Rural– Urban Interaction in the Developing World, Routledge,London.
Mueller, G. E. (1958). The Hegel legend of thesis-antithesissynthesis, History of Ideas, 19 (3), 411-414.
Merrifield,A.(1993),Space and place: a Lefebvrian reconciliation’, Transactions of the Institute of British Geographers, 18: 516–31.
Morton, J.(2010), Development for the world’s mobile pastoralists, inaugural professorial lecture,Natural Resources Institute, University of Greenwich, among the Israeli Negev Bedouin” Political Geography Quarterly, 7. 251–270.
Newman M E J.(2003), The Structure and Function of Complex Networks. SIAM Review, 42, 167-256.
Radil,Steven.M.andOlivier,J.Walther(2018),From Nomadic to Mobile Space:A Theoretical Experiment (1976 –2012),Nomadic and indigenous spaces productions and cognition.
Tacoli,C.(1998),Rural-urban interactions:a guide to the literature,Journal of Environment and Urbanization,Vol. 10, No. 1,pp1-20.