بازتاب کوچ در فیلم های قوم نگار ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری پژوهش هنر، گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22034/jsnap.2023.167725

چکیده

مقدمه:  کوچ‌ عشایر شیوه‌ای از زندگی می‌باشد که همواره مورد توجه فیلم‌سازان و انسان‌شناسان است. ثبت این نحوه از زیستن در تاریخ سینمای قوم‌نگار سابقه طولانی دارد.
هدف پژوهش:  پژوهش حاضر با هدفی کاربردی نحوه بازتاب کوچ عشایر در فیلم‌های قوم نگار را مورد مطالعه و واکاوی قرار داده است و در تلاش است ضمن شناسایی مولفه‌های شاخص کوچ، در پاسداشت این فرهنگ و شناسایی الگوهای فیلم قوم‌نگار برای فیلم‌سازان معاصر موثر باشد.
روش شناسی تحقیق: بر اساس مطلعه موردی، با رویکرد تحلیلی تفسیری است. از این‌روی ضمن مرور ادبیات پژوهش، از مصاحبه عمیق از افراد مختلف بهره گرفته شده است. نمونه‌گیری به صورت غیرتصادفی، و از کارشناسان در حوزه هنر، جغرافیا، فرهنگ و مخاطبان فعال تلویزیون صورت گرفته است. موردهای مطالعاتی شامل فیلم‌های«علف1925»، «شقایق سوزان1341»، «قوم باد، گوسفندها باید زنده بمانند1976»، «تاراز1366» می‌باشد که به صورت هدفمند و از موارد مطلوب گزینش شده است.
قلمروجغرافیایی پژوهش:  مسیر صعب العبور و پرفراز و نشیب رشته کوه‌های زاگرس و رودخانه‌های پر از آب سرشاخه‎های مختلف کارون که از ناهموارترین  و حادثه‌خیزترین راه‌ها در ییلاق و قشلاق بختیاری محسوب می‌شوند و شامل پنج ایل راه اصلی هستند که انشعابات فرعی و یورتگاهها عشایری را به ایل راه‌های اصلی تاراز، هزار چم، کوه سفید، دو آب، دزپارت و مناطق مختلفی متصل می‌کنند قلمرو جغرافیای پژوهش می‌باشد.
یافته ها و بحث:  امروزه علم و تکنولوژی در عوض آنکه به کمک این سنت بیاید باعث از بین بردن محیط زیست، مراتع، جاده‌ها و مسیر کوچ شده است. همچنین مشکلات معیشتی و فرهنگ شهرنشینی در عشایر رسوخ کرده و نسل جوان را بسوی جدا شدن از طایفه و دوری از انجام فرایند کوچ‌روی و کوچ نشینی ترغیب و تشویق می‌کنند.
نتایج:  نتیجه حاصله نشان از آن دارد فیلم‌سازان قو‌م‌نگار در پی ساخت اثری علمی، گزارشی محض یا هنری نبوده‌اند. فیلم‌ساز قوم‌نگار نیز در پی کشف معنا  و درک زیبایی‌های درونی و بیرونی قومی است که به تصویر می‌کشد. فیلم‌های مورد مطالعه با چنین برداشتی ساخته شده است و هدفشان نمایش طریقه کوچ و نمایش زندگی عشایری مقاوم است که نمی‌گذارند سختی‌های طبیعت و زندگی از پایشان در آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امامی، همایون(1385). سینمای مردم شناختی ایران؛ نقدی بر قوم پژوهی در سینمای مستند ایران. ناشر: افکار
امان‌اللهی بهاروند، سکندر(1360). کوچ‌نشینی در ایران/ پژوهشی درباره ایلات و عشایر، ناشر: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
پوستما، متژه و کرافورد، پیتر ایان(1396). قوم‌نگاری تصویری، ترجمه: فتاح محمدی، نشر رونق.
راودراد، اعظم(1391). جامعه‌شناسی سینما و سینمای ایران. تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
ریویر، کلود(1400). درآمدی بر انسان شناسی، ترجمه: ناصر فکوهی، ناشر: نی
دووینیو، ژان(1379). جامعه­شناسی هنر، ترجمۀ مهدی سحابی، نشر مرکز، تهران.
صفی نژاد، جواد(1368). عشایر مرکزی ایران، ناشر: امیرکبیر. 
طهماسبی، سیامک(1396). تبیین الگوها و فرایندهای دگرگونی معیشتی- زیستی در زیست بوم‌های عشایری(مطالعه موردی: زیستبوم طایفه فارسیمدان ایل قشقایی، کارشناسی ارشد گرایش مدیریت توسعه پایدار روستایی، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، تهران، ایران.
طبیبی، حشمت الله(1371). جامعه شناسی و مرم شناسی ایلات و عشایر، انشتارات دانشگاه تهران
ضابطی جهرمی، احمد(1394). شکل‌شناسی و گونه‌شناسی فیلم مستند، ناشر: رونق.
فکوهی، ناصر(1383). کاربرد فیلم اتنوگرافیک در پژوهش های انسان‌شناسی، کتاب ماه هنر، مهر و آبان، شماره 73 و 74(27-26)، صص24 -27.
فکوهی، ناصر(1387). درآمدی بر انسان شناسی تصویری و فیلم آتنوگرافیک، ناشر: نی
محمودی بختیاری(1382). جامعه شناسی کاربردی عشایر، ناشر: مهزیار.
مشیری، رحیم(1387). جغرافیای کوچ نشینی، ناشر: سمت.
مک دوگال، دیوید(1369). چشم انداز سینمای قوم نگاری 1، مترجم: مسعود اوحدی، ناشر: مجله کتاب صبح، بهمن و اسفند ۱۳۶۹، شماره ۱۰. (137)، صص161-137.
Alexander, Victoria (2003), Sociology of the arts exploring fine and popular forms, Melbourne & Berlin, Blackwell publishing.
Ruby, jay.(1996). visual anthropology, Encyclopedia of Cultural Anthropology, David Levinson and Melvin Ember, editors. New York: Henry Holt and Company, vol. 4:1345-1351.
Emami, H. (2006). Iranian anthropological cinema: A critique on ethnography in Iranian documentary cinema. Afkar Publishing. [In Persian]
Amanolahi Baharvand, S. (1981). Nomadism in Iran: A study of tribes and nomads. Book Translation and Publishing Agency. [In Persian]
Postma, Metje, Crawford, Peter Ian (2017). Visual ethnography. Translated by Fatah Mohammadi, Ronagh Publication. [In Persian]
Ravadrad, A. (2012). Sociology of Cinema and Iranian Cinema. Tehran: University of Tehran Press. [In Persian]
Rivière, C. (2021). An Introduction to Anthropology. Translated by Naser Fakoohi, Tehran, Nai Publishing. [In Persian]
Duvignaad, J. (2000). Sociology of art. Translated by Mehdi Sahabi, Markaz Publishing, Tehran. [In Persian]
Safinejad, J. (1989). The Central Nomads of Iran. Amir Kabir Publishing. [In Persian]
Tahmasabi, S. (2017). Explaining patterns and processes of livelihood-residential changes in nomadic biomes (Case study: Farsimdan Tribe biome). Tehran University, Faculty of Geograph. [In Persian]
Tabibi, H. (1992). Sociology and anthropology of tribes and nomads. University of Tehran Press. [In Persian]
Zabeti Jahromi, A. (2015). Morphology and typology of documentary film. Ronagh Publishing. [In Persian]
Fakoohi, N. (2004). The use of ethnographic film in anthropological research. Ketabe Mahe Honar, (73 & 74): 24-27. [In Persian]
Fakoohi, N. (2008). An introduction to visual anthropology and ethnographic film. Nai Publishing. [In Persian]
Mahmoodi Bakhiari, S. (2003). Applied Sociology of Nomads. Mahziar Publishing. [In Persian]
Moshiri, R. (2008). Nomadic Geography. SAMT Publishing. [In Persian]
McDougall, D. (1998). The perspective of ethnographic cinema 1. Translated by Massoud Ohadi, Ketab-e Sobh (Morning Book) Journal, (10):137-161. [In Persian]