بررسی ساختار فضایی مسکن کوچ نشینان با قابلیت حمل و سازگاری با محیط(مطالعه موردی: عشایر طایفه بریوانلو در خراسان ضوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مهندسی عمران و معماری، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران.

2 گروه مهندسی عمران و معماری، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران.

10.22034/jsnap.2023.167724

چکیده

مقدمه: عشایر سهم زیادی از تولید گوشت و پروتئین کل کشور را دارا می‌باشند اما جمعیت این جامعه به دلیل عدم دسترسی به امکانات اولیه و نداشتن مسکن مناسب رو به کاهش است. سکونت عشایر در چادر، آنها را در معرض خطراتی همچون آتش‌سوزی و باد و طوفان و.... قرار داده است.
هدف پژوهش: هدف این تحقیق بررسی مولفه های موثر در طراحی مسکن خودکفا، سازگار با محیط و با قابلیت حمل برای طایفه عشایر بروانلو در خراسان می‌باشد. این پژوهش در جستجوی پاسخ سوالاتی همچون چه مولفه­هایی در طراحی مسکن خودکفا با قابلیت حمل و سازگار با دو اقلیم ییلاقی و قشلاقی موثر است؟ و چگونه می توان با توجه به این عوامل به نیاز عشایر این منطقه به مسکن متناسب با نوع سکونت آنها، پاسخ مناسب داد؟
روش­شناسی تحقیق: روش تحقیق کتابخانه ای و میدانی است به این صورت که ابتدا به بررسی مفاهیم مسکن قابل حمل، مسکن خودکفا، جامعه عشایری و تعاریف مرتبط با جامعه عشایری پرداخته و ویژگی‌های مسکن و نوع سکونت و چگونگی همسازی با اقلیم محل سکونت آنها را بیان نموده و سپس به عنوان نمونه موردی زندگی مبتنی بر کوچ ، اقلیم و طبیعت محیط عشایر طایفه بروانلو در مناطق ییلاقی و قشلاقی خراسان رضوی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت در گام بعد برای داشتن یک مسکن همساز با اقلیم به بررسی عوامل جوی تاثیرگذار دما و رطوبت پرداخته و نمودارهای بازه تغییرات دما و رطوبت با توجه به موقعیت منطقه ییلاقی و قشلاقی ترسیم و مورد مطالعه قرار گرفت. سپس  با بررسی مصالح نوین و هوشمند به ارائه تحلیل و راهکار برای ساخت مسکن مورد نیاز این جامعه پرداخته شد.
 قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو این پژوهش عشایر طایفه بریوانلو در خراسان رضوی می­باشد.
یافته ها و بحث: با توجه به اینکه هرساله توقف عشایر طایفه بروانلو در منطقه ییلاقی دربیابان ‌بام از اردیبهشت ماه آغاز و تا مردادماه ادامه دارد و از آبان‌ماه تا فروردین سال بعد در منطقه قشلاقی کمرسیاه مستقر می‌شوند و با توجه به سایر داده‌های این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که می‌بایست مسکن این عشایر را به گونه ای طراحی نمود که در ییلاق دمای بالای صفر درجه تا دمای بالای 40 درجه را تحمل کرده و در قشلاق با دمای زیر صفر درجه از حدود 9/16- درجه تا دمای 33 درجه را تطبیق پذیرد.
نتایج: نتایج کلی نشان داد، برای ساخت مسکن باید از مصالح سبک و قابل حمل و سازگار با این تغییرات اقلیمی استفاده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. آقامحمدحسین درکه، محمد. (1395). طراحی مجتمع مسکونی صفر انرژی در تهران.(پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه هنر تهران، ایران

    اقبالی، سید رحمان. حصاری، پدرام. (1391). عوامل موثر در شکل‌گیری مسکن معاصر. دومین همایش ملی معماری و هویت با محوریت مسکن اسلامی ایرانی

    افضلیان، خسرو. (1392). انسان شناسی مسکن. انتشارات کتابکده کسری. چاپ دوم

    برزگر، مریم. مهدی نژاد، سیدجمال. حیدری، علی اکبر.(1399) انعطاف پذیری مسکن عشایر، عامل پایداری معماری کوچ

    بمانیان، محمدرضا، یاری، فهیمه. دهقانی، صهیب. بنی هاشمی، سمانه.(1391). خانه مسکن و الگوهای سنتی در ایران عرصه‌های عمومی و خصوصی در الگوی سنتی معماری خانه‌های ایرانی. همایش ملی صد سال معماری و شهرسازی ایران معاصر

    تاج، شهره. مجیدی، رومینا. میرریاحی،سعید.(1400) تحلیل تاثیر عوامل طبیعی در اجزای مسکن روستایی. دوفصلنامه نشریه علمی مهندسی جغرافیایی سرزمین.

    تفقداکبرپور، مهسا. (1393) ساختمان انرژی صفر. نشریه پیام سبز شماره 117

    جان زاده، امیرحسین. (1394). امکان سنجی طراحی یک واحد همسایگی پایدار با تاکید بر معماری انرژی صفر در قزوین. (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه بین المللی قزوین، ایران

    جعفری، بهاره. (1394). بررسی سیستم‌های فتوولتائیک در معماری نوین. (همایش ملی عمران و معماری با رویکرد توسعه پایدار)

    چرکزی، گزل. فرخزاد، محمد. سالاریان، حسام الدین.(1395). طراحی ساختمان با مبحث انرژی صفر.(چهارمین کنفرانس بین المللی رویکردهای نوین در نگهداشت انرژی)

    حساس، نجمه. (1395) از خانه تا سیاه‌خانه جایگاه معماری در سیاه چادر کوچ نشینان. (ماهنامه شباک) مطالعات هنر و معماری، سال دوم. ش 4 و 5. جلد 4

    محسنی، محیا.(1395). ساختمان‌های خودکفا، موسسه آموزشی و مهندسی 808

    خیاطیان، فاضل. (1392). طراحی و مدلسازی و آنالیز یک خانه صفر انرژی در تهران. (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه گیلان، ایران

    زنگنه مدار، سلمان.(1390). طراحی واحد مسکونی بر اساس سیستم‌های صنعتی.(پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشکده هنر معماری دانشگاه هنر تهران، ایران

    شنوایی، حسین. (1393). ساختمان انرژی صفر. نشریه اقتصاد و انرژی، شماره 163-164

    ضرغامی، اسماعیل، پاییز 1395، مسکن و محیط روستا، شماره 155)

    عدالتی، سعید. (1390). امکان سنجی احداث ساختمان با مصرف انرژی صفر خالص در شرایط اقلیمی کرمان.(پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید با هنر کرمان، ایران

    عباسی، محمدرضا. طاهباز، منصوره. وفایی، راحیل. (1394). فصلنامه علمی پژوهشی نقش جهان. شماره 2-5

    قانع صفایی، سپهر.(1396). ساختمان‌های انرژی صفر.(پایان نامه کارشناسی ارشد)، موسسه آموزش عالی خراسان، ایران

    مدی، حسین. علی اکبری، پریا. (1394). رویکرد همه جانبه در طراحی ساختمان‌های صفر انرژی. (فصلنامه علمی ترویجی انرژی‌های تجدیدپذیر نو)

    مهردادیان، مهرداد.(1393). ساختمان صفر انرژی. نشریه اقتصاد و انرژی. شماره 5

    مستوفی، محمدرضا.(1394). طراحی ساختمان مسکونی سبز با مصرف انرژی صفر در شهر رشت.(پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه گیلان، ایران

    محمدی خواه، فاضل، جواهرده، کوروش، محمودی مهر، جواد، سال 1399، تحلیلی و بررسی یک سیستم جدید تولید همزمان انرژی توسط زیست توده به منظور بکارگیری در یک ساختمان با مصرف انرژی صفر، نشریه مهندسی مکانیک امیرکبیر، دوره 52، شماره 4)

    1. Mukherjee, Deepmala, P. Srivastava et al., Application of smart Materials in Engineering Civil Engineering: A Review, Materials Today: Proceedings,

    https://doi.org/10.1016/j.matpr.2021.03.304

    Chen Austin M, Chung-Camargo K, Mora D. Review of Zero Energy Building Concept-Definition and Developments in Latin America: A Framework Definition for Application in Panama. Energies. 2021; 14(18):5647. https://doi.org/10.3390/en14185647

    Premrov, Miroslav. Žigart Verlič, Maja. Leskovar, Vesna (2018). Influence of the building shape on the energy performance of timber-glass buildings located in warm

    climatic regions. Energy Journal, VL  - 149

    Nadel, S. 2020. Programs to Promote Zero-Energy New Homes and Buildings. Washington, DC: American Council for an Energy-Efficient Economy.