تحولات مدیریت مرتع در ایران با تاکید بر قوانین و مقررات، و ممیزی مراتع در قلمرو بهره‌برداران مرتعی (بخش اول)

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 استادیار گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

2 دانشیار گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

3 معاون مدیرکل روابط عمومی و روابط بین الملل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، ایران.

چکیده

مقدمه:  درک عمیق روند تغییرات مدیریتی از سنتی به مدیریت مرسوم فعلی در زمینه­ی مراتع می‌تواند در شناسایی بخش عمده‌ای از مشکلات و چالش‌های آن­ها موثر باشد و به تدوین راهبردهای مناسب برای مدیریت پایدار مراتع کمک کند. این مقاله با مروری بر منابع در زمینه­ی تحولات مدیریت مرتع در ایران، داده‌ها و اطلاعات دوره‌های تاریخی را تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی می‌کند.
هدف پژوهش:  ابتدا، تاریخچه ای از مدیریت سنتی مراتع ارایه می‌شود (1). به دنبال آن، روند تاریخی تضعیف مدیریت سنتی مراتع تشریح می‌شود (2). سپس مدیریت مرتع در دوره بعد از انقلاب اسلامی ایران (از سال 1357 به بعد) تبیین می‌شود (3). در ادامه، به برخی از قوانین و مقررات در زمینه مدیریت مرتع اشاره می شود و ظهور چالش‌های جدید مورد بررسی قرار می گیرند (4). در نهایت، ضمن مرور آمار سطح مراتع در دوره‌های مختلف تاریخی، براساس آخرین آمار ارایه شده گزارشی از میزان ممیزی مراتع ارایه می شود (5).
روش­ شناسی تحقیق:  مقاله، پس از ارایه مقدمه‌ای‌ کوتاه، در راستای ارزیابی تاریخی تحولات مدیریت مرتع، براساس مطالعه مروری و بهره گیری از منابع و اسناد و مدارک، پنج محور اصلی را مورد بررسی قرار می‌دهد.
قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر ارزیابی تاریخی تحولات مدیریت مرتع، براساس مطالعه مروری و بهره گیری از منابع و اسناد و مدارک در مقیاس ایران می باشد.
یافته ­ها و بحث: نتایج جمع‌بندی و مرور منابع، نشان می‌دهد در طی دوره‌های تاریخی، مدیریت مراتع متاثر از عوامل مختلف دستخوش تغییرات عمده‌ای شده است. 
نتایج: در راستای مدیریت جامع، یکپارچه و پایدار مراتع، توجه به دیدگاهی جامع که بتواند از همه پتانسیل‌های منطقه‌ای در راستای مدیریت پایدار مرتع بهره گیرد، ضروری است. در بخش دوم، در مقاله جداگانه‌ای، تحولات جمعیتی و معیشتی بهره‌برداران مرتعی در زمینه مدیریت مرتع در ایران مورد بررسی قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


زهدی مهدی. 1398. مدیریت مرتع درایران، قوانین. نشریه طبیعت. دوره 4، شماره 6، شماره پیاپی 19. ص 19-23
حجازی ا، مهاجری ا، جانانه ک، 1394، بررسی حقوق زیست محیطی ذخایر منابع طبیعی، همایش ملی حقوق بین الملل در آیینه علوم روز
محسنیان سید محسن. 1374. بختیاری‌ها عشایر کوه‌نشین ایرانی در پویه تاریخ. موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی. 204 ص.
محسنی حسن، 1399، مبانی ارزش تشخیص منابع طبیعی در اسقرار مالکیت دولت بر جنگل و مرتع جایگاه رأی وحدت رویه شماره 681 مورخ 26/7/1384 دیوان عالی کشور، مجله منابع طبیعی ایران، دوره 73، شماره 3، صفحات 599-612
مصداقی، منصور. 1372. مرتع‌داری در ایران. بنیاد فرهنگی رضوی. چاپ اول. 218 ص.
Abolhassani, L. Oesten, G. Rajmis, S., and Azadi, H. (2013). Attitudes of rangeland holders towards sustainable range management in Iran: a case study of the Semnan rangelands. The Rangeland Journal, 35, 435–443.
Badripour, H., Eskandari, N., and Rezaei, S. A. (2006). Rangelands of Iran, an overview. Ministry of Jihad-e-Agriculture, Forest, Range and Watershed Management Organization, Technical Office of Rangeland: Tehran, Iran.).
Briske, D. D. (2017). Rangeland Systems: Foundation for a Conceptual Framework. In: Rangeland Systems. (Eds. D. D. Briske), pp.1-21. (Springer International Publishing: Switzerland).
Centre for Sustainable Development (CENESTA). (2003). Reviving nomadic pastoralism in Iran. Facilitating sustainability of biodiversity and livelihoods— A learning by doing project.
Centre for Sustainable Development (CENESTA). (2004). The role of local institutions in reducing vulnerability to recurrent natural disasters and in sustainable livelihoods development.  Case study: The role of Qashqai nomadic communities in reducing vulnerability to recurrent drought and sustainable livelihoods development in Iran.
Grice, A. C., and Hodgkinson, K. C. (Eds.). (2002). Global rangelands: progress and prospects. CABI.
Khedrigharibvand Hojatollah, Azadi Hossein, Ebrahimi Ataollah, Tahmasebi Pejman and Witlox Frank. 2021. A historical and statistical review on rangelands and pastoralists in the context of Iran. The 1st International and the 8th National Conference on Rangeland Management in Iran.
Khedrigharibvand, H. (2018). Sustainable rangeland management in Iran: towards a policy-oriented decision-support model (Doctoral dissertation, Ghent University).
Khedrigharibvand, H. Azadi, H., & Witlox, F. (2015). Exploring appropriate livelihood alternatives for sustainable rangeland management. The Rangeland Journal37(4), 345-356.
Millennium Ecosystem Assessment. (2005). Ecosystems and human well-being: Current state and trends. Chapter 22: Dryland systems (pp. 623–662). Washington, DC: Island Press
Naghizadeh, N., Abbas, D., and Farvar, T. (2012). In: Kothari, A. with Corrigan, C., Jonas, H., Neumann, A., and Shrumm, H. (eds). Recognising and Supporting Territories and Areas Conserved By Indigenous Peoples and Local Communities: Global Overview and National Case Studies. Secretariat of the Convention on Biological Diversity, Montreal, Canada. Technical Series No. 64.
Seré C., Ayantunde A., Duncan A., Freeman A., Herrero M., Tarawali S. and Wright I. )2008(. Livestock production and poverty alleviation – challenges and opportunities in arid and semi-arid tropical rangeland based systems. The XXI International Grassland Congress / VIII International Rangeland Congress took place in Hohhot, China from June 29 through July 5, 8 p.