تحلیل محتوای کتب براساس مؤلفه های زندگی کوچ نشینی در ایران (مطالعه موردی: مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی،دوره متوسطه اول بخش جغرافیا، و جغرافیای متوسطه دوم (1402-1401))

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه آموزش جغرافیا، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی889-14665، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی، گروه آموزش علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی889-14665، تهران، ایران.

10.22034/jsnap.2023.413109.1068

چکیده

مقدمه: در ایران کوچ­نشینان سومین جامعه مهم در کنار جوامع شهر و روستایی به شمار می­روند.
هدف پژوهش: بررسی کتاب­های مطالعات اجتماعی ابتدایی، متوسطه اول بخش جغرافیا و جغرافیای متوسطه دوم بر اساس مؤلفه­های کوچ­نشینی است.
روش ­شناسی تحقیق: تحلیل محتوای کمی و کیفی، واحد تحلیل، مضمون می­باشد.
قلمروجغرافیایی پژوهش: کتاب­های مطالعات اجتماعی دوره آموزش ابتدایی و متوسطه اول بخش جغرافیا و جغرافیای متوسطه دوم است.
یافته ­ها و بحث: در پژوهش حاضر 7 مؤلفه کوچ­نشینی شامل، خانواده و جمعیت 5 شاخص، مؤلفه اقتصاد و معیشت 4 شاخص، مؤلفه سیاست­گذاری­ها 8 شاخص، مؤلفه پراکنش جغرافیایی 2 شاخص، مؤلفه سکونتگاه­ها 3 شاخص، مؤلفه اقوام و طوایف 18 شاخص و مؤلفه سبک زندگی 4 شاخص می­باشد. یافته نشان می­دهد در کتاب­های مذکور به مؤلفه کوچ­نشینی ،(% 32/16) مؤلفه اقتصاد و معیشت، (% 16/8) مؤلفه سیاست­گذاری­ها ،(% 04/2) مؤلفه پراکنش جغرافیایی، (% 06/53) مؤلفه اقوام و طوایف، (% 44/22) به مؤلفه سبک زندگی توجه شده است. مؤلفه اقوام و طوایف با بالاترین میزان فراوانی (% 06/53) در رتبه اول و مؤلفه­های خانواده و جمعیت و سکونتگاه­ها، با پایین­ترین میزان فراوانی(0) در آخرین رتبه قرار گرفته­اند. همچنین کتب مطالعات اجتماعی ابتدایی با بالاترین میزان فراوانی (% 2/59) بیشترین و کتب مطالعات اجتماعی دوره متوسطه اول با پایین­ترین میزان فراوانی (% 15/8) کمترین توجه را به مؤلفه­های کوچ­نشینی داشته­اند.
نتایج: نشان­دهنده عدم توجه کافی و متعادل کتاب­های موردنظر به مؤلفه­های کوچ­نشینی است. کوچ­نشینان نقش مؤثری در تولیدات کشور دارند و بخش مهمی از جامعه هستند لذا آموزش و پرورش باید نگاه ویژه­ای به این نوع زندگی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آقازاده، محرم؛ خسروی، علی اکبر. (1387). تحلیلی بر آموزش کوچندگان در کشورهای جهان. همایش بین­المللی آموزش و پرورش عشایر کوچنده(صص. 1- 20)، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.
آقا محمدی، مهدی؛ شرفی، حسین. (1390). تحلیلی بر پراکندگی جغرافیایی ایلات و عشایر استان همدان. همدان: قومس.
افشارسیستانی، ایرج. (1399). مقدمه­ای بر شناخت ایل­ها، چادر نشینان و طوایف عشایری ایران. تهران: آگاه.
امان الهی بهاروند، سکندر. (1383). زوال کوچ­‌نشینی در ایران: یکجانشینی ایلات و عشایر. مطالعات ملی، 5(1 (17))، 155- 183.
امان اللهی بهاروند، سکندر. (1384). کوچ­نشینی در ایران: پژوهش در مورد ایلات و عشایر ایران. تهران: انتشارات نیل.
باژیان, غلامرضا. (1386). مروری بر مدیریت مراتع جامعه عشایری در گذشته و حال: تغییرات، چالش­ها و راهکارها. تحقیقات مرتع و بیابان ایران, 14(4), 524- 538.
بخشنده نصرت، عباس. (1384)، مبانی کوچ و کوچندگی در ایران. (چاپ دوم). تهران: انتشارات دانشگاه تربیت معلم.
بخشنده نصرت، عباس؛ میراج، فرحناز. (1390). جامعه و منطقه­بندی جمعیت عشایر کوچنده ایران. تهران: نشر نصرت.
دهخدا، علی­اکبر. (1372). فرهنگ لغت دهخدا. تهران: روزنه.
سرکار آرانی، محمدرضا. (1388). فرهنگ آموزشی و یادگیری پژوهشی مردم نگارانه با رویکردی تربیتی. (چاپ اول). تهران: انتشارات مدرسه.
شهبازی، عبدالله. (1369). مقدمه­ای بر شناخت ایلات و عشایر ایران. (چاپ اول). تهران: نشر نی.
شهبازی، عبدالله. (1395). مقدمه­ای بر شناخت ایلات و عشایر. تهران: نشرنی.
عباسی سروک، لطف الله. (1388). تاریخ و فعالیت­های آموزش و پرورش عشایر ایران. تهران: مهرآوه عصر.
عبدلی، مصطفی. (1394). چالش کوچ عشایر و مدارس عشایری. نظریه و عمل در برنامه درسی، 3(5 )، 5-22.
فاضلی، نعمت الله. (1376). آموزش، تحقیق و ترویج (تحلیل محتوای نامه علوم اجتماعی). تهران: نمایه پژوهش.
فیروزان، توحید. (1362). ترکیب و سازمان ایل­ها و عشایر ایران. در: مجموعه کتاب آگاه (ایلات و عشایر). تهران: آگاه.
مشیری، رحیم. (1385). جغرافیای کوچ­نشینی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
معین، محمد. (1364). فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات سپهر.
منصوری، مسعود. (1381). بررسی مقایسه­ای زمینه­های اقتصادی تولید در گروه­های عشایری و گرایش آنان به تغییر و تحول در شیوه تولید. فصلنامه علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، سال نوزدهم، شماره اول، پیاپی 37، (زمستان): 60- 72
مولائی­هشجین، نصرالله. (1386). بررسی قلمرو ایلی در بین نیمه کوچ نشینان گیلان (مطالعه موردی: اسالم- تالش). مجله سرزمین. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. سال دوم. بهار. شماره 1 (پیاپی 5) (صص 106- 88 ).
نیک خلق، علی­اکبر. (1383). جامعه‌شناسی جمعیت عشایر کوچنده‌ ایران. مطالعات ملی، 5(3 (19))، 9-35.
وزار ت جهاد کشاورزی. (1378). سیمای عشایر کشور. سازمان امور عشایر ایران. صص 6 - 1.
Kazemi, Soltanali. (1990). Abilities and skills of Nomadic education from the beginning to the Islamic revolution. Master's thesis. Shiraz University. [In Persian].
Christopher, R (2003), Resource Allocation in Rural and Small Schools, ERIC Clearinghouse on Rural Education and Small Schools. ERIC DIGEST. [Persian].
Abbasi Sarvak, L. (2008). Quantitative and qualitative studies of Iranian nomadic education. Nomadic Education Office of the country with the cooperation of Chaharmahal and Bakhtiari Education Department, Shahrekord. [Persian].
Golzadeh, K. and Safarnejad, A. (2008). Investigating the effect of migration time, Accommodation and type of activity on the development of nomadic education in Ardabil province (pp. 301-320). The country's nomadic education office in cooperation with the Chaharmahal and Bakhtiari Education Department. Shahr e Kord. [Persian].
Turkmandi, A. (2017). Identifying and prioritizing the professional qualifications of primary school teachers in Bijar. Master Thesis. Shahid Chamran University. Farhangian University of Tehran, [Persian].
Yu L., Hou X., Gao M., Shi P. Assessment of coastal zone sustainable development: a case study of Yantai, China. Ecol. Indicat. 2010 Nov 1;10(6):1218–1225.