شناسایی راهکارهای گردشگری پایدار در راستای توسعه اقتصادی سکونتگاه‎های روستایی در قلمرو کوچ نشینان شهرستان قوچان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران.

10.22034/jsnap.2023.399227.1059

چکیده

مقدمه: یکی از الزامات بنیادین بخش گردشگری نیل به اهداف توسعۀ پایدار در راستای دستیابی به گردشگری پایدار می­باشد. گردشگری پایدار سعی در تنظیم روابط بین مکان گردشگری و گردشگران دارد و رضایت بازدید­کننده­گان را فراهم آورده و به رشد اقتصادی ناحیه کمک می­کند.
هدف پژوهش: هدف تحقیق حاضر، شناسایی راهکارهای گردشگری پایدار در راستای توسعه اقتصادی سکونتگاه‎های روستایی در قلمرو کوچ­نشینان شهرستان قوچان، می­باشد.
روش ­شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی می­باشد، و به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش گراندد تئوری و مدل (DEMATEL) استفاده شد. در این تحقیق نمونه‌گیری از نوع غیراحتمالی به‌ صورت نمونه‌گیری هدفمند تا مرحله اشباع (کفایت) نظری پیش‎رفت و در مجموع 40 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند.
قلمروجغرافیایی پژوهش: این پژوهش در قلمرو کوچ‌نشینان شهرستان قوچان مورد بررسی قرار گرفته است.
یافته­ ها و بحث: از نتایج روش گراندد تئوری جهت شناسایی راهکارهای گردشگری پایدار در راستای توسعه اقتصادی روستاهای شهرستان قوچان، 6 مقوله (برنامهریزی و سیاست­گذاری مناسب گردشگری، تشکیلات و شناسایی جاذبه­ها و ملزومات توسعه گردشگری، تقویت فرهنگ سنتی روستاهای گردشگری قوچان، بستر اقتصادی، اجتماعی، محیطی و انسانی کارآفرینی گردشگری، ارتقاء آموزش و آگاهی مردم محلی، بازاریابی در امر گردشگری)؛ شناسایی شد که از بین راهکارهای مطرح شده با استفاده از مدل دیمتل، راهکارهای (برنامه­ریزی و سیاستگذاری مناسب گردشگری، تشکیلات و شناسایی جاذبه­ها و ملزومات توسعه گردشگری، بستر اقتصادی، اجتماعی، محیطی و انسانی کارآفرینی گردشگری، ارتقاء آموزش و آگاهی مردم محلی،  بازاریابی در امر گردشگری) در نیمه مثبت نمودار عوامل علی قرار گرفته­اند که نشان از تاثیرگذاری بالای این راهکارها می­باشد و راهکار (تقویت فرهنگ سنتی روستاهای گردشگری قوچان) در نیمه منفی نمودار عوامل معلول قرار گرفته­اند که نشان از تاثیرپذیری بالای این راهکار می­باشد.
نتایج: با تقویت فرهنگ محلی و سنتی منطقه می­توان توسعه گردشگری را به حداکثر رساند تا بتوان تاثیرات آن را بر ابعاد اقتصادی زندگی سکونتگاه‎های روستایی به وضوح مشاهده گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


باباخانزاده، ادریس. لطفی، صدیقه، (1391)، ارزیابی اثرات گردشگری بر روستای قوری قلعه. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، 7 (20)، 81-116.
بخشی­نژاد، محمود، (1399)، تبیین ظرفیت­های گردشگری برای توسعه مناطق روستایی استان چهارمحال و بختیاری. برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، 10(4)، 1-23.
جلیلیان، میترا، اکبرپور، محمد، توکلی، جعفر، (1401)، شناسایی و تحلیل پیشران­های موثر بر توسعه صنعت گردشگری روستای کندوله شهرستان صحنه. دو فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، 10(20)، 131-156.
جوان، فرهاد، حجت شمامی، سیروس، (1401)، واکاوی ظرفیت های مغفول مانده گردشگری عشایری در ناحیه رضوانشهر. مطالعات برنامه­ریزی قلمرو کوچ نشینان، 2(1)، 109-122.
حسن زاده، داوود، ایزدی جیران، اصغر، (1389)، بررسی جایگاه توسعه پایدار در اجتماعات روستایی ایران، نامه علوم اجتماعی، 17(36)، 1- 12.
خالقی، عقیل، (1400)، شناسایی پیشران‌های کلیدی توسعه گردشگری عشایری (مطالعه موردی: جشنواره منطقه عشایری قره‌قیه آذربایجان شرقی)، مطالعات برنامه ریزی قلمرو کوچ نشینان، 1(2)، 137-154.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ محمودی، سمیرا؛ غفاری، غلامرضا؛ پورطاهری، مهدی، (1394)، تبیین الگوی فضایی سرمایه­ای اجتماعی در توسعه پایدار روستایی، مورد: روستا­های استان خراسان رضوی. فصلنامه­ی اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4(1)، 107-87.
سالنامه آماری استانداری خراسان رضوی، (1400)، استانداری خراسان رضوی.
شاهسوند اینالو، سعید، (1396)، تحلیل اثرات کارآفرینی گردشگری در بازساخت اقتصاد روستایی. مطالعه موردی: سکونتگاههای روستایی شهرستان آوج. پایان نامه جهت دریافت مدرک کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه زنجان.
عباسی، محمدجواد، سجادی، ژیلا، عبدالهی، علی، رضویان، محمد تقی، (1399)، تبیین عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی در ایران. فصلنامه علمی مطالعات مدیریت گردشگری، 15(52)، 1-26.
کاظمی، محمدرضا، شهماری اردجانی، رفعت. حسنی مهر، سیده صدیقه، (1400)، تبیین ظرفیت­ها و زمینه­های توسعه پایدار روستایی با تاکید بر گردشگری طبیعی در روستاهای شهرستان بندرانزلی. فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 13(3)، 904-922.
موحدی، رضا. سپهوند، فاطمه. رحیمیان، مهدی، (1400)، راهکارهای توسعه ظرفیت­های گردشگری پایدار روستایی در شهرستان خرم­آباد. مطالعات مدیریت گردشگری، 16(55)، 256-237.
نعیم­آبادی، نازنین. جوان، فرهاد، (1400)، واکاوی موانع سیاست­گذاری گردشگری در محیط­های شهری استان گیلان. سیاست­گذاری محیط شهری، 1(3)، 1-16.
Borec, A., Turk, J. (2009), Sustainable Rural Development – Eu Agricalture Perspective, Revija za geografijo, Journal for Geography, 4(1): 37-52.
Gjorgievski, M., Nakovski, D. (2012). Tourism-the Basis for Local Development of Rural Spaces in Maleshevo Region (Maleshevo Mountains). Journal of Settlements and Spatial Planning, 1(1), 177-183.
Gugushvili, T., Salukvadze, G.‚ Salukvadze, J.‚ (2017). Fragmented development: Tourism driven economic changes in Kazbegi, Georgia‚ Annals of Agrarian Science, 15(1), 49-54.
Hall, M. Page, S., (2001). The geography of tourism and recreation environment Place and space. Routledge, London.
Ibanescu, B.‚ (2018). Consequences of peripheral features on tourists’ motivation‚ the case of rural destinations in Moldavia, Romania. J. Settl. Spat. Plan. 4(1), 191-205
James, G.KO, (2001). Assessing Progress of Tourism Sustainability, Elsevier Science Ltd. All rights reserved, Annals of Tourism Research, 28(3), 817–820.
John J. Wahab. S. (2005). Sustainable tourism in a changing world, tourism, development and growth; The Challenge of Sustainability, Edited by Salah Wahab and John J. Pigram, London and New York.
Kastenholz, E., Carneiro, M. J., Marques, C. P., Lima, J. (2012). Understanding and managing the rural tourism experience. The case of a historical village in Portugal. Tourism Management Perspectives, 4(1), 207-214.
Long, Ch, Lu, S, Chang, j, Zhu, J, Chen, L, (2022). Tourism Environmental Carrying Capacity Review, Hotspot, Issue, and Prospect. Int. J. Environ. Res. Public Health. 19(24), 1-16.
Nagaraju, L. G., Chandrashekara, B. (2014). Rural Tourism and Rural Development in India, International Journal of Interdisciplinary and Multidisciplinary Studies (IJIMS). 1(6), 42-48.
Nurul, A.‚ (2017). Tourism and Development in the Developing World, Published November 24, Routledge, United Kingdom.
Ruth, M, (2001), Women and Sustainable Development, Non-Governmental Liaison Service. Available on www.un-ngls.org.
Sharply, R. (2002). Rural tourism and the challenge of tourism diversification: the case of Cyprus, Tourism management, 23(2), 233- 244.
Straka, J., Tuzová, M.‚ (2016). Factors Affecting Development of Rural Areas in the Czech Republic: a Literature Review, Procedia, Social and Behavioral Sciences‚ 64(6)‚ 2141-2150.
Varga, E. (2008). The Challenges of Sustainable Rural Development towards Engineering Education, Policy, Montreal.
Zeller, M. (2006).  Rural development theory and policy. Germany: University of Hohenheim.