نقد و بررسی فیلم مستند علف در ایل بختیاری از منظر جامعه شناسی قوم نگارانه

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسنده

استادیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه:  «علف» از نخستین فیلم های مستندی است که درون مایه مردم نگارانه دارد، فیلمی به کارگردانی مریان کوپر، شود ساک و هریستون امریکایی که در سال1304 هجری شمسی (میلادی1925) ساخته شد.
هدف پژوهش:  هدف این فیلم، روایت تصویری کوچ طایفه بابااحمدی از ایل بختیاری به سرپرستی حیدر خان و پسرش لطفعلی بعنوان شخصیت اصلی است، که از نوع تحقیقات میدانی مشاهده همراه با مشارکت محسوب می شود.
روش­ شناسی تحقیق:  پژوهش حاضر به نقد جامعه شناختی و بررسی فیلم با استفاده از روش «اتنوگرافی» متاثر از نظریه رمانتیک آمریکایی و مقایسه آن با نظریه مالینوفسکی در گینه نو پرداخته است. روش پژوهش، اسنادی و تاریخی و بر اساس تحلیل محتوی، فیلم «علف» به شکل «تاویل گرایانه» است.
قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه شهرستان های کوهرنگ، لالی و مسجدسلیمان می باشد. بر اساس فیلم علف، تعداد افراد کوچ رو بیش از پنجاه هزار نفر زن و مرد به همراه احشام زیادی، کوچ را از خوزستانبه سمت چهارمحال و بختیاری به فاصله بیش از 500 کیلومتر در فصل بهار(اوایل اردیبهشت ماه) آغاز نمودند.
یافته ­ها و بحث: بر اساس تحلیل ثانویه، یافته های مرتبط با فیلم «علف» مورد بررسی و نقد قرار گرفت، سپس با تطبیق یافته های بدست آمده و مقایسه آن با اصل محتویات فیلم، به شکل انتقادگرایانه درون مایه آن بررسی و تحلیل شد. در نهایت ضمن بررسی و انتقادات وارده بر فیلم مشخص شد که: «عدم رعایت بازتابندگی» در قوم نگاری مشهود است.
نتایج: بر اساس روش «امیک» در روش قوم نگارانه می توان گفت که کوپر و همکارانش وقایع پیرامون را بیشتر از زاویه دید خود می نگریستند تا مردمان کوچرو ایل بختیاری. همچنین بر اساس رویکرد «اتیک»(نگاه درونی به اتفاقات پیرامون)، درون مایه فیلم مورد نقد قرار گرفت، چرا که مطابق دیدگاه ژرژلاپاساد، مشاهده گری فعال و همراه با مشارکت همواره باید در میدان تحقیق شکل گیرد. همچنین می توان گفت که فیلم «علف» از یک نوع نگاه «اورینتالیستی»(از دیدگاه ادوارد سعید) برخوردار است، چون، «اورینتالیسم»، تاریخ دروعینی از شرق به شیوه دلخواه و مورد علاقه غربیان است.

کلیدواژه‌ها


آرشیو اسناد وزارت دفاع، مقطع اول، بخش دیپلماسی و امور بین­الملل، زونکن 4، پرونده 215 ص5.
افشار نادری، نادر(1352)، فیلم مردم شناسی با نگاهی به فیلم علف، فرهنگ و زندگی، شماره 13 و 14، ص 29-31.
بارنو، اریک (1974)، تاریخ سینمایی مستند، ضابطی جهرمی، احمد(1380)، چاپ اول، سروش، تهران.
بهارلو، عباس(1379)، تاریخ تحلیلی 100 ساله سینمای ایران، چاپ اول، دفتر پژوهش های فرهنگی، تهران.
سیدابوالقاسمی مهیار. علف(1382)،علف، مجله انسان شناسی (نامه انسان شناسی). دوره2، شماره4، 227-229.
دانایی نیا، احمد. ایل بیگی پور، فرانک(1396)، ویژگی های فرهنگی ایل بختیاری و تاثیر آن بر کوچ، نشریه باغ نظر، دوره 14، شماره 57، 38-52.
ریتزر، جورج، ترجمه ثلاثی محسن(1384)، نظریه های جامعه شناسی دوران معاصر، چاپ دوم، انتشارات علمی، تهران.
ضابطی جهرمی، احمد، منتظری، شیوا(1388)، بررسی و مقایسه فیلم های مستند مردم نگار پیرامون ایران، فصلنامه رادیو و تلویزیون، سال 5، شماره 9، صص 11-38.
فروتن، فریبرز، جمالی مهمویی حمید رضا(1397)، قوم نگاری نیاز ها و اعمال اطلاعاتی عشایر کوچ نشین طایفه بابادی ایل بختیاری، مجله تعامل انسان و اطلاعات، 4(4).
عادل، شهاب الدین(1379)، سینمای قوم پژوهی، چاپ اول، سروش، تهران.
محمودی، سیاوش(1382)، جامعه شناسی کاربردی عشایری، چاپ اول، انتشارات مهزیار، اهواز.
مهدوی، داود. حسینوند، مسعود(1394)، تاثیر مدرنیته بر زندگی و کوچ بختیاری، اولین کنفرانس بین المللی علوم جغرافیایی، آباده، فارس. 1-11.
نفیسی، حمید(1357)، فیلم مستند، چاپ اول، دانشگاه آزاد ایران، تهران
نیک بخش، بهرام. باقری معصومه(1392)، درآمدی بر مبانی جامعه شناسی، چاپ اول، نشر کردگار، اهواز
Archive of documents of the Ministry of Defense, first section, Department of Diplomacy and International Affairs, Zonken 4, file 215, page 5.(In Persian).
Afshar Naderi, Nader (1980), Anthropology film with a look at the film Grass, Culture and Life, No. 13 and 14, pp. 29-31. .(In Persian).
Abolghasemi,M, Grass (2003), Grass, Anthropology Journal (Anthropology Letter). Volume 2, Number 4, 227-229. .(In Persian).
Adel, Shahabuddin (2000), Ethnography Cinema, First Edition, Soroush, Tehran. .(In Persian).
Barno, Eric (1974), History of Documentary Cinema, Zahbi Jahromi, Ahmad (2001), First Edition, Soroush, Tehran. .(In Persian).
Baharloo, Abbas (2000), 100-year analytical history of Iranian cinema, first edition, Cultural Research Office, Tehran. .(In Persian).
Davarpanah, M. R. (2007). Scientific relationship: information need and information behavior.Tehran: Dabizesh; Chapar Publishing Co.(in Persian)
Forootan, Fariborz, Jamali Mahmavi Hamid Reza (1396), Ethnography of the needs and information practices of nomadic tribes of Babadi tribe of Bakhtiari tribe, Journal of Human-Information Interaction, 4 (4). .(In Persian).
Mahmoudi, Siavash (2003), Applied Nomadic Sociology, First Edition, Mahziar Publications, Ahvaz. .(In Persian).
Nafisi, Hamid (1978), Documentary, First Edition, Iran Azad University, Tehran. .(In Persian).
Nikbakhsh, Bahram. Bagheri Masoumeh (2013), An Introduction to the Basics of Sociology, First Edition, Kordgar Publishing, Ahvaz. .(In Persian).
Ritzer, George, Mohsen's triple translation (2005), Sociological Theories of the Contemporary Edition, Second Edition, Scientific Publications, Tehran. .(In Persian).
Shakoor, A., Tabibi, H. R., Bagherzadeh, M. S., & Vahedpoor, G. (2013). Measuring the economic and social factors influencing residency of nomads. Journal of Regional Planning, 3 (9), 1-11. (Persian)
Zabeti Jahromi, Ahmad, Montazeri, Shiva (2009), Review and comparison of ethnographic documentaries about Iran, Radio and Television Quarterly, Volume 5, Number 9, pp. 11-38. .(In Persian).