بررسی تأثیر شاخص‌های کارآفرینی گردشگری بر توسعه پایدار روستایی در قلمروهای عشایری ایران (مطالعه موردی شهرستان اردل؛ استان چهارمحال و بختیاری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران. (پژوهشگر پاره وقت پژوهشکده کردستان‌شناسی، دانشگاه

2 دکترای جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.22034/jsnap.2023.422238.1076

چکیده

مقدمه: با توجه به گستردگی قلمرو جغرافیایی جامعه عشایری ایران، در این فضای زیستی سکونتگاه­های روستایی متعددی قرار دارند که علی­رغم ظرفیت­های متعدد، با چالش­هایی از جمله فقر، بیکاری، مهاجرت و ... مواجه هستند. در این میان توسعه کارآفرینی گردشگری می­تواند ظرفیت مهمی در راستای حل چالش­های توسعه در این روستاها باشد.
هدف پژوهش: بررسی تأثیر شاخص­های کارآفرینی گردشگری بر توسعه پایدار روستایی در شهرستان اردل، هدف اصلی پژوهش حاضر است.
روش ­شناسی تحقیق: این پژوهش با ترکیبی از روش­های پیمایشی و توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته است. جامعه آماری شامل 7574 سرپرست خانوار است و با استفاده از نرم افزار سمپل پاور، 220 نفر به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شد. ابزار اصلی جهت جمع آوری داده­های میدانی، پرسشنامه است که روایی و پایایی آن تأیید شده است. برای توزیع پرسشنامه­ها از روش نمونه­گیری طبقه­ای استفاده شد. پرسشنامه­ها، در میان 18 روستا شهرستان اردل، که به صورت هدفمند انتخاب شده­اند، توزیع شد و نمونه­گیری نهایی با روش تصادفی ساده بوده است. برای تجریه و تحلیل داده­ها از نرم­افزار SPSS استفاده شد.
قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی این مطالعه، شهرستان اردل واقع در استان چهارمحال و بختیاری است.
یافته ­ها و بحث:  یافته­های پژوهش نشان داد در مدل رگرسیونی برازش شده، متغیرهای مستقل پژوهش توانسته­اند 36 درصد توسعه پایدار روستایی را تبیین نمایند. در میان شاخص­های کارآفرینی گردشگری، شاخص سازگاری اجتماعی ـ فرهنگی با ضریب بتای 556/0، بیشترین اثر را بر توسعه پایدار روستایی داشته است.
نتایج: با توجه به اینکه کارآفرینی گردشگری بر توسعه پایدار روستایی اثرگذار است، توسعه و ترویج کارآفرینی گردشگری از طریق حمایت بخش دولتی و خصوصی با در نظر گرفتن مشارکت فعال روستاییان در این فرایند، امری ضروری و منطقی به نظر می­رسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اکبری سامانی، ناهید؛ بدری، سید علی؛ رضوانی، محمدرضا و سلمانی، محمد. (1398). ارزیابی اکوسیستم کارآفرینی گردشگری روستایی (موردمطالعه: استان تهران)، پژوهش‌های روستایی، 11(3): 556-575.
بخشی نژاد، محمود. (1399). تبیین ظرفیت‌های گر‌دشگری برای توسعة مناطق روستایی استان چهار‌محال ‌‌و ‌‌بختیاری، برنامه­ریزی فضایی، 10(4): 1-23.‎
جاودان، مجتبی و رکن الدین افتخاری، عبدالرضا. (1389). اندازه گیری شاخص های توسعه پایدار اجتماعی در حوزه­های روستایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مورد: بخش سربند (شهرستان شازند - استان مرکزی)، کاربرد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه ریزی، 1(1): 78-65.
جمینی، داود و جمشیدی، علیرضا. (1400). مدل‌سازی عوامل مؤثر بر توسعة شاخص‌های کارآفرینی در مناطق روستایی ایران نمونة پژوهش: منطقة اورامانات، استان کرمانشاه، برنامه ریزی فضایی، 11(3): 73-94.
جمینی، داود؛ سالاری، ‌ممند و شهابی، ‌هیمن. (1396). تبیین اثرات ژئوتوریسم بر توسعه کارآفرینی در روستا شهر قوری قلعه با رویکرد معادلات ساختاری، جغرافیا و پایداری محیط، 22(7): 97-110.
جمینی، داود؛ شهابی، هیمن؛ نظری، حمید و آتش بهار، رامین. (1402). شناسایی سکونتگاه های روستایی در معرض خطر وقوع زمین لغزش در زیست بوم های عشایری (مطالعه موردی: شهرستان پاوه)، مطالعات برنامه­ریزی قلمرو کوچ نشینان، 3(1): 122-107.
حیدری ساربان، وکیل. (1391). اولویت‌بندی موانع مؤثر بر کارآفرینی زنان روستایی (با روش AHP) مطالعه موردی: استان اردبیل، مطالعات اجتماعی ـ روانشناختی زنان، 2 (31): 159-176
دلاوری، حسین و نادری مایوان، رمضانعلی. (1402). شناسایی راهکارهای گردشگری پایدار در راستای توسعه اقتصادی سکونتگاههای روستایی در قلمرو کوچ نشینان شهرستان قوچان، مطالعات برنامه ریزی قلمرو کوچ نشینان، 3(1): 43-54.
رستمی قبادی، فرحناز و احسانی فر، تهمینه. (1397). پیش‌ران‌های توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی، مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، 5 (2): 71-82.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ سجاسی قیداری، حمداله؛ پورطاهری، مهدی و آذر، عادل. (1392). کاربرد روش تلفیقی MCDM و GIS در شناسایی مناطق روستایی با پتانسیل اکوتوریستی، پژوهش های روستایی، 4(3): 641-660.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ مهدوی، داوود و پورطاهری، مهدی. (1389). فرآیند بومی سازی شاخص های توسعه پایدار گردشگری روستایی در ایران، پژوهش های روستایی، 1(4): 1-41.
سجاسی قیداری، حمدالله؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ پورطاهری، مهدی و آذر، عادل. (1393). الگوی توسعۀ کارآفرینی اکوتوریسم در مناطق روستایی (مطالعۀ موردی: روددره های گردشگری استان تهران)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، 46 (2): 292-273.
صیدایی، سید اسکندر و صادقی، حجت الله. (1402). مکان یابی احداث اکوکمپ‌های گردشگری عشایری در منطقه چهارمحال و بختیاری، مطالعات برنامه ریزی قلمرو کوچ نشینان، 3(1): 30-13.
کریمی، اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ. (1395). نقش گردشگری در تنوع‌بخشی به فعالیت‌های اقتصادی مناطق روستایی، مطالعه موردی: محور ولیدر-شیت چورزق (شهرستان طارم)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی گردشگری منطقه‌ای، دانشگاه زنجان.
محمدی، سعدی؛ طلعتی، مرضیه؛ اسدی، سیوان و منوچهری، سوران. (1397). تبیین اثرات گسترش گردشگری در تغییر سطح معیشت روستاهای کوهستانی مطالعه موردی: دهستان اورامان-غرب استان کردستان، تحقیقات جغرافیایی, 33(1): 191-208.‎
ناجی میدانی، علی‌اکبر و آذری، لطفعلی. (1396). ضرورت انطباق کارآفرینی روستایی با رویکردهای زیست‌محیطی، همایش ملی بررسی راهکارهای مدیریت توسعه کارآفرینی روستایی در ایران، سبزوار، ایران. https://profdoc.um.ac.ir/paper-abstract-1065240.html.
نظری، حمید و صیدایی، سید اسکندر. (1400). واکاوی عوامل بنیادین کارآفرینی گردشگری اثرگذار بر توسعۀ پایدار روستایی شهرستان کوهرنگ، نشریه جغرافیا و توسعه، 19(63): 227-248.
نظری، حمید؛ جمشیدی، علیرضا و صیدایی، صیداسکندر. (1399). واکاوی عوامل بنیادین آموزشی موثر بر توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی شهرستان اردل با استفاده از تحلیل مقایسه‌ای کیفی مجموعه فازی، پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، 13 (3): 26-15.
یزدان پناه، مسعود. (1397). پارادایم کشاورزی چند کارکردی؛ گردشگری روستایی، کلیدی برای توسعه اشتغال پایدار در مناطق روستایی، مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، 5(1): 17-29.
Alhaddi, H. (2015). Triple bottom line and sustainability: A literature review, Business and Management Studies, 1(2): 6-10.
Bramwell, B. (2011). Governance, the state and sustainable tourism: A political economy approach. Journal of sustainable tourism, 19(4-5): 459-477.
Cem, I. Ş. I. K., KÜÇÜKALTAN, E. G., ÇELEBİ, S. K., ÇALKIN, Ö., Enser, İ., & ÇELİK, A. (2019). Tourism and entrepreneurship: A literature review, Journal of Ekonomi, 1(1): 1-27.
Dimitrovski, D. D., Todorović, A. T., & Valjarević, A. D. (2012). Rural tourism and regional development: Case study of development of rural tourism in the region of Gruţa, Serbia, Procedia Environmental Sciences, 14, 288-297.
Dragulanescu, I. V., & Drutu, M. (2012). Rural tourism for local economic development. International journal of academic research in accounting, finance and management sciences, 2(Special 1), 196-203.
Elkington, J. (1998). Cannibals with forks: triple bottom line of 21st century business, Environmental Quality Management, 8(1), 37-51.
Goel, P. (2010). Triple bottom line reporting: An analytical approach for corporate sustainability, Journal of Finance, Accounting, and Management, 1(1): 27-42.
Ibănescu, B. C., Stoleriu, O. M., Munteanu, A., & Iațu, C. (2018). The impact of tourism on sustainable development of rural areas: Evidence from Romania, Sustainability, 10(10), 3529.
 Ihuah, P. W., Kakulu, I. I., & Eaton, D. (2014). A review of Critical Project Management Success Factors (CPMSF) for sustainable social housing in Nigeria, International journal of sustainable built environment, 3(1): 62-71.
Iluţiu-Varvara, D. A., Mârza, C. M., Sas-Boca, I. M., & Ceclan, V. A. (2015). The assessment and reduction of carbon oxides emissions at electric arc furnaces–essential factors for sustainable development, Procedia Technology, 19, 402-409.
Jaafar, M., Dahalan, N., & Rosdi, S.A.M. (2014). Local Community Entrepreneurship: A Case Study of the Lenggong Valley, Asian Social Science, 10(10): 226-235.
Jaafar, M., Rasoolimanesh, S. M., & Lonik. K. A. T. (2015). Tourism growth and entrepreneurship: Empirical analysis of development of rural highlands, Tourism Management Perspectives, 14, 17-24. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2015.02.001.
Jóhannesson, G. T., & Huijbens, E. H. (2010). Tourism in Times of Crisis: Exploring the Discourse of Tourism Development in Iceland, Current Issues in Tourism, 13 (5): 419-434.
Keyim, P. (2016). Tourism and rural development in western China: A case from Turpan, Community Development Journal, 51(4): 534-551.
Lebe, S. S. (2014). Wellness tourism development in Slovenia in the last two decades. In Health, Tourism and Hospitality (pp. 315-319). Routledge.
MacDonald, R., & Jolliffe, L. (2003). Cultural rural tourism: Evidence from Canada. Annals of Tourism Research, 30(2): 307–322.
Moric, I. (2013). The role and challenges of rural tourism development in transition countries: Montenegro experiences, Turizam, 17(2): 84-95.
Morrison, A. (2006). A contextualisation of entrepreneurship, International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 12(4): 192-209
Mottiar, Z., Boluk, K., & Kline, C. (2018). The roles of social entrepreneurs in rural destination development, Annals of Tourism Research, 68, 77-88.
Nair, V., Munikrishnan, U. T., Rajaratnam, S. D., & King, N. (2015). Redefining rural tourism in Malaysia: A conceptual perspective, Asia Pacific Journal of Tourism Research, 20(3): 314-337.
Neumeier, S., & Pollermann, K. (2014). Rural Tourism as Promoter of Rural Development–Prospects and Limitations: Case Study Findings from A Pilot Projectpromoting Village Tourism, European Countryside, 6(4): 270-296.
Oumlil, R., & Juiz, C. (2018). Acceptance of tourism e-entrepreneurship: Application to educational Balearic Islands Context, Journal of Entrepreneurship Education, 21(1): 1-16.
Page, S., & Ateljevic, J. (Eds.). (2009). Tourism and entrepreneurship: International perspectives. Routledge.
Perales, R. M. Y. (2002). Rural tourism in Spain, Annals of tourism Research, 29(4): 1101-1110.
Pérez, S. (2010). El valor estratégico del turismo rural como alternativa sostenible de desarrollo territorial rural [The strategic value of rural tourism as a sustainable alternative for rural territorial development]. Agronomía Colombiana, 28(3): 507–513.
Pırnar, İ. (2015). The specific characteristics of the entrepreneurship process in tourism industry. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34: 75-86.
Ruschmann, D. V. M. (2001). Turismo e planejamento sustentável: a proteção do meio ambiente. (7th ed.). Campinas: Papirus.
Sharif, N.M., & Lonik, K.A.T. (2017). Sustaining the Entrepreneur- ship in Rural Tourism Development, International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding, 4(6): 31-42.
Sharpley, R., & Sharpley, J. (1997). Rural tourism. An introduction. London International Thomson Business Press.
Solvoll, S., Alsos, G. A., & Bulanova, O. (2015). Tourism entrepreneurship – review and future directions, Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 15(1): 120-137.
Su, B. (2011). Rural tourism in China, Tourism management, 32(6): 1438-1441.
Vernon, J., Essex, S. T. E. P. H. E. N., & Curry, K. (2005). Sustainable rural tourism business practice: Progress and policy in South East Cornwall, Rural tourism and sustainable business, 26, 323.
Zhao, W., Ritchie, J. R., & Echtner, C. M. (2011). Social capital and tourism entrepreneurship, Annals of Tourism Research, 38(4): 1570–1593.