واکاوی ویژگی های معماری انعطاف پذیر سکونت عشایر استان خراسان رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه مهندسی معماری، دانشگاه آیت الله بروجردی، لرستان، ایران.

2 گروه مهندسی عمران و معماری، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران.

10.22034/jsnap.2023.399874.1060

چکیده

مقدمه: معیشت عشایر مبتنی بر دامداری است و لذا شیوه سکونت آنها نیز به این موضوع بستگی دارد. این شیوه زندگی که از قدیمی­ترین انواع زندگی بشری است، مبتنی بر کوچ و جابجایی سالانه است؛ به این ترتیب که عشایر به منظور تعلیف دام­های خویش، مجبور به تغییر مکان و یافتن چراگاه­های مناسب برای آنها هستند. در این شیوه زندگی، طبیعت به عنوان بستر اصلی حیات آنها شناخته می­شود و سازگاری با آن، مهم ترین اصل در این شیوه به شمار می­رود.
هدف پژوهش: بررسی و شناخت مؤلفه­های شکل­گیری سکونت عشایر استان خراسان رضوی می­باشد.
روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی ژرفانگر می­باشد. به منظور گردآوری اطلاعات از دو روش اسنادی شامل مطالعه کتب، مقالات، پایان­نامه­ها…، و پیمایشی شامل بازدید میدانی، مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو در این پژوهش محدوده استان خراسان رضوی می­باشد.
یافته ­ها و بحث: عشایر خراسان رضوی به طور کلی به صورت کوچ­رو می­باشند ولی طبق بررسی­های به عمل آمده در سال­های اخیر بخشی از عشایر این استان به دلیل کمبود امکانات و خدمات مناسب از جمله مسکن مناسب در شهرک­های اطراف مشهد و تعدادی از روستاهای مشهد ساکن شده­اند. در این پژوهش با بررسی جمعیت ایلات و طوایف عشایر خراسان رضوی، نوع سکونت عشایر خراسان رضوی در ییلاق و قشلاق و مولفه ­های مؤثر در شکل­گیری مسکن ایشان مورد مطالعه و بررسی قرارگرفت.
نتایج: یافته­ های پژوهش حاکی از آن است که استفاده و تلفیق اصول حاکم بر زندگی کوچ­نشینان خراسان رضوی با تکنولوژی و فناوری­های روز می­تواند گامی در جهت غنای طراحی و اجرای مسکن انعطاف­پذیر برای عشایر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اقبالی، سیدرحمان، و حصاری، پدرام. (1392). رویکرد مدولار و پیش ساختگی در مسکن انعطاف پذیر. مسکن و محیط روستا، 32(143)، 53-68.
رزگر, مریم, مهدی نژاد, سید جمال الدین, & حیدری, علی‌اکبر. (1399). انعطاف پذیری مسکن عشایر، عامل پایداری معماری کوچ (مطالعه موردی ایل قشقایی). مطالعات هنر اسلامی, 17(40), 72-90. doi: 10.22034/ias.2020.234186.1259
بریمانی، فرامرز و دیگران. ( 1396). شناسایی پتانسیل و مکان یابی کانون برای عشایر شمال سیستان مستقر در جنوب خراسان عشایر زیست بوم هامون نهبندان، (پژوهشکدۀ علوم زمین و جغرافیا وابسته به دانشگاه سیستان و بلوچستان) پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 94 .شماره 9. زمستان 1396
حساس، نجمه. (1395). از خانه تا سیاه‌خانه جایگاه معماری در سیاه چادر کوچ نشینان. (ماهنامه شباک) مطالعات هنر و معماری، سال دوم. ش 4 و 5. جلد 4
حصاری، پدرام، حافظی، سمیرا. (1401). بررسی ساختار فضایی مسکن کوچ نشینان با قابلیت حمل و سازگاری با محیط، دوفصلنامه (نشریه) علمی مطالعات برنامه ریزی قلمرو کوچنشینان. جلد 2، شماره 2، شماره مسلسل 4
ضرغامی، اسماعیل. (1395). مسکن و محیط روستا، شماره 155
کیانی، عزت الله، جمال منش، آرش، ظهوری، سیداحسان. (1401).  بررسی پیامدها ی فرهنگی و مدیریتی در زندگی عشایر ایران. نشریه علمی مطالعات ایلات و عشایر. دوره 12، شماره 2
مجیدی، رومینا. تاج، شهره. میرریاحی سعید.(1400). تحلیل تاثیر عوامل طبیعی در اجزا مسکن روستایی نمونه موردی روستای کنگ، شهرستان شاندیز خراسان رضوی. دوفصلنامه مهندس جغرافیایی سرزمین. دوره پنجم شماره 9.
همایون، غلامرضا (1385). عشایر کانون در میان بام. از سری گزارشات آرشیو شده در سازمان امور عشایر خراسان رضوی.
سازمان امور عشایر ایران.
اداره کل امور عشایر استان خراسان رضوی.
Trisno, R., Husin, D. & Lianto, F. (2023). Reconceptualising nomadic architecture: from the body to the space creation. City Territ Archit 10, 1. https://doi.org/10.1186/s40410-022-00191-0
Zhao, Z. (2023, May 31). Flexible Design for Future Nomadic Living [G]. doi:http://dx.doi.org/10.14288/1.0432039