بازسازی معنایی تغییرات زیست‌جهان عشایری در گذار به زندگی شهری(مورد مطالعه‌: ایل خزل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی، دانشگاه ایلام. ایلام، ایران.

2 استادیار گروه جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی، دانشگاه ایلام. ایلام، ایران.

10.22034/jsnap.2023.403661.1070

چکیده

مقدمه: در قرن اخیر بخش عمده‌ای از جمعیت عشایری کشور به شهرنشینی روی آورده است و نظام معیشت و زیست‌جهان آنان در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دچار تغییرات سترگی شده است و ایل خزل نیز از جمله ایلات استان ایلام است که چنین تغییراتی را از سر گذرانده است.
هدف پژوهش: این مقاله درصدد است تا تغییرات زیست‌جهان ایل خزل در گذار از زندگی عشایری به ‏زندگی شهری را مورد مطالعه قرار دهد.
روش ­شناسی تحقیق: این پژوهش با روش نظریه‌ی زمینه‌ای انجام شده است. جامعه‌ی آماری آن مردم ‏ایل خزل است که دارای تجربه‌ی زندگی عشایری و سکونت در شهر ایلام هستند و 33 نفر از آنان با روش ‏نمونه‌گیری هدفمند به عنوان نمونه‌ی تحقیق، انتخاب شده‌اند.  
قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه شهر ایلام است که در غرب ایران قرار دارد.
یافته ­ها و بحث: یافته‌های تحقیق مشتمل‌اند بر مقوله‌های مربوط به شرایط علی و بسترسازی همچون: امتناع از تداوم زیست عشایری، چالش‌مندی زیست عشایری، مدرنیزاسیون‏؛ ‏مضیقه‌های زیست‌محیطی؛ رشد دیوان‌سالاری، جاذبه‌های شهرنشینی، ‏مرددسرشتی دولت؛ راهبردهای درتکاپوی ایل وارگی، یاریگری فامیلی، نوگرایی و نهایتاً پیامدهایی همچون: فردی‌‌شدن، دگرگونی ساختاری خانواده و چالش‌های معنایی زیست شهری. تغییرات سریع و شهرنشین شدن مردمان ایلیاتی همراه با چالشهایی در زندگی آنان بوده است.
نتایج: نتایج تحقیق نشان می‌دهد که زیست‌جهان ایلی دچار تغییرات عمده‌ای گشته است به گونه‌ای که با وجود تغییرات ساختاری در خانواده و نضج گرفتن فردگرایی، برخی نیز در تکاپوی بازسازی سنت‌های ایلیاتی هستند و از این‌روی می‌توان این جامعه را در حال کشاکش بین مقاومت و ‏همسازی دانست.

کلیدواژه‌ها


اتابکی، تورج (1393). تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه. ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران، گروه انتشاراتی ققنوس.
 ازکیا، مصطفی و احمدرش، رشید (1391). تحلیل جامعه‌شناختی پیامدهای ورود عناصر مدرن به کردستان (بررسی موردی: ‏مناطق روستایی موکریان). فصلنامه توسعه محلی، د(4) 2، 24-1.
اصغری­لفمجانی، صادق, و نسیمی، حمیدرضا (1397). واکاوی تغییرات نسلی در سبک زندگی جامعه عشایری(مطالعه موردی: طایفه بایاری، استان کهگیلویه و بویراحمد). فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 11(1)، 317-337.
باری‌یر، جولیان(1362). اقتصاد ایران. ترجمه و نشر مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی، تهران، سازمان صنایع ملی ایران.
بیات، ناصر؛ رستگار، ابراهیم و عزیزی، فاطمه (1390). حفاظت محیط زیست و مدیریت منابع خاک روستایی در ایران. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1(2)، 63-78.
پورحسن, ناصر (1396). دولت- ایل؛ پیش نظریه‌ای برای ایران پیشاپهلوی. دولت پژوهی, 3(10), 33-63.
‏پیوزی، مایکل(1378). یورگن هابرماس. ترجمه احمد تدین، تهران، هرمس.‏
جلائی‌پور، حمیدرضا و عبدالله‌پور، جمال (1390). تمایز شهرگرایی از شهرنشینی: بررسی شهرگرایی در مناطق کردنشین ایران، با تأکید بر شهر سردشت. مسائل اجتماعی ایران، ۲ (۱) ، ۷-۳۷.
رشیدی، حسن؛ ازکیا، مصطفی و وثوقی، منصور (1396). بررسی جامعه‌شناختی تأثیرات دوگانه توسعه بر هویت قومی (مطالعه به شیوه گراندد تئوری در شهرستان مهاباد). راهبرد اجتماعی فرهنگی، 6(3)، 263-290.
رفیع‏فر، جلال‏الدین و قربانی‌ریگ، رضا (1386). تغییرات فرهنگی از کوچ به اسکان «نمونه موردی عشایر تالش در طول سه نسل». نامه علوم اجتماعی، 31(1)، 80-57.
رهایی، مجید و طاهریان، غلامعلی (1392). بررسی نقش و جایگاه زنان عشایر در توسعه اجتماعی و اقتصادی ایل، فصلنامه ‏دانش انتظامی سمنان، (3) 7، 84-73.
‏ریتزر، جورج (1392). مبانی نظریه جامعه‌شناختی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن، ترجمه شهناز مسمی‌پرست، تهران، نشر ثالث. ‏
ریتزر، جورج (1393). نظریه جامعه‌شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران، نشر نی.
سوئترز، جوز(1402). جامعه‌شناسی و مطالعات نظامی؛ شالوده‌های کلاسیک و معاصر. تهران، انتشارات مازیار.
سیدمن، استیون(1388). کشاکش آراء در جامعه‌شناسی. ترجمه هادی جلیلی، تهران، نشر نی.
شکوری، رضا و خدادادی، الهام (1392). طرحواره سکونت عشایر. باغ نظر، 11(28)، 3-14.
صدیق سروستانی، رحمت‌الله(1392). رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
صلاحی اصفهانی، گیتی و خجسته نسب، حمید (1393). تغییرات نسلی سبک زندگی در جامعه عشایری نمونه موردی: قشلاق قره باغ شهرستان ساوه. جغرافیا، 12 (دوره جدید)(40)، 161-185.
عبداللهی، محمد (1387). اسکان عشایر و توسعه و بهبود حیات اجتماعی آنان در ایران. نامه علوم اجتماعی، (15)2، 53-19.
غفاری، غلامرضا و ابراهیمی لویه، عادل(139۷). جامعه‌شناسی تغییرات اجتماعی. تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
فرهادی، مرتضی(1395). فرهنگ یاریگری در ایران: درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون. تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
فوجی، لی . آن(1402). مصاحبه در پژوهش علوم اجتماعی: رویکردی رابطه‌ای. ترجمه علی فیض‌اللهی، تهران، انتشارات مازیار.
فیالکوف، یانکل(1398). جامعه‌شناسی شهر. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر، تهران، نشر آگه، چاپ ششم.  
قادرزاده، امید؛ محمدپور،احمد و قادری، امید (1392). تجارت مرزی و تفسیر مردم از تغییراتِ جهان‌زیست خانواده. فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ، 6(22)، 61-84.
مجلس شورای ملی (2535). قانون عهدنامه مربوط به مرز دولتی و حسن همجواری بین ایران و عراق. مصوب 29/ 2/ 2535، تهران، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
محمدپور، احمد؛ صادقی، رسول؛ رضایی، مهدی و پرتوی، لطیف (1388). سنت، نوسازی و خانواده (مطالعه‎ی تداوم و تغییرات خانواده در اجتماع‌های ایلّی با استفاده از رهیافت روش تحقیق ترکیبی). زن در توسعه و سیاست، 7(4)، 93-71.
مشیر استخاره، زهرا و خرم‌پور، یاسین(1396). عوامل اجتماعی- فرهنگی موثر بر سیالیت روابط(مورد مطالعه: دانشجویان تحصیلات تکمیلی یزد). مطالعات رفتاری در مدیریت، (15) 8، 68-53.
موثقی، سیداحمد (1384). نوسازی و اصلاحات در ایران معاصر. سیاست- مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 2(69)، 225-260.
نظری، علی اشرف و یزدان‌پناه، میلاد (1398). ساخت سیاسی‌- اجتماعی ایل و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت‌بخش قدرت: مطالعۀ موردی ایل قشقایی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 12(2)، 183-210.
والاس، روث. ا. و ولف، الیسن(1396). نظریه‌های معاصر جامعه‌شناسی: گسترش سنت کلاسیک. ترجمه مهدی داوودی، تهران، نشر ثالث.
ولائی، محمد؛ عبداللهی، عبدالله؛ محمدی قاضی‌جهانی، حسین(1399). نقش دامداران در تخریب محیط زیست مناطق کوهستانی (مورد مطالعه: دهستان باروق، شهرستان میاندوآب). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی،۱ (۱) :۵۹-۷۸.
Calhoun, C. (2003). Belonging in the cosmopolitan imaginary. Ethnicities, 3(4), 531-568.
Genov, N. (2018). Challenges of Individualization. Macmillan Publishers.
Thome, H. (2007).Explaining the Long-Term Trend in Violent Crime: A Heuristic Scheme and Some Methodological Considerations. IJCV : Vol. 1 (2). 185 –202.