ارزیابی عملکرد توسعه کالبدی شهر بر تحولات روستاهای پیرامون در قلمرو کوچندگان تالش با تاکید بر میانجی موقعیت‌ قرارگیری(مورد مطالعه: رضوانشهر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

2 استادگروه جغرافیا،واحد رشت،دانشگاه آزاد اسلامی،رشت،ایران

3 دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

10.22034/jsnap.2023.168176

چکیده

مقدمه: روابط و مناسبات بین سکونتگاه­ها و بویژه بین شهر و روستا که خود را عمدتا به شکل جریان­های جمعیت، کالا، سرمایه، عقاید، اطلاعات و نوآوری نشان می­دهد، پدیده­ای فضایی – مکانی و جغرافیایی بوده و شناخت، تبیین و کشف قانونمندی­های کلی حاکم برآن، در چهارچوب روابط متقابل انسان و محیط موضوعی جغرافیایی بوده و از اهمیت نظری و کاربردی ویژه برخودار است.
هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، ارزیابی عملکرد توسعه کالبدی شهر بر تحولات روستاهای پیرامون با نقش میانجی موقعیت قرارگیری در قلمرو کوچ­نشینان رضوانشهر می­باشد.
روش ­شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی محسوب می­باشد، و از لحاظ روش کمی می­باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل دو بخش است، شامل  8 سگونتگاه روستایی پیرامون شهر رضوانشهر می باشد، که حجم نمونه با توجه به مجموع تعداد خانوار در روستاهای مورد مطالعه ( 2333 خانوار)330 نمونه می باشد. بخش دوم نیز، شامل افراد متخصص و نخبه در زمینه موضوع پژوهش حاضر می­باشند، که بر اساس نمونه­گیری در دسترس تعداد 25 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم افزار SPSS، مدل­های (FARAS، FCOPRAS+FSORA)، و TOPSIS)، استفاده شد.
قلمروجغرافیایی پژوهش: در قلمرو کوچ­نشینان روستاهای پیرامون شهرستان رضوانشهر مورد بررسی قرار گرفته است.
یافته ­ها و بحث: توسعه کالبدی شهر رضوانشهر با توجه به گسترش روابطش با روستاهای پیرامون، تاثیرات و تحولات زیادی در ابعاد (اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، کالبدی و محیطی-اکولوژیک) به وجود آورده است که از مهمترین آنها می­توان به تحولات اقتصادی اشاره نمود. همچنین نتایج نشان داد، روستاهای پیرامونی از نظر تحولات مطرح شده با یکدیگر تفاوت معناداری دارند، به طوری که بیشترین میزان تحولات در میان روستاهای پیرامونی مورد مطالعه، مربوط به روستای لاکتاسرا است.
نتایج: شهر رضوانشهر و روستاهای پیرامون دو پدیده جغرافیایی هستند که تغییرات و تحولات عرصه­های ساختاری و کارکردی آنها در ابعاد (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی) بسته به موقعیت و فاصله آنها با شهر دارد. هر چه موقعیت و فاصله روستاها به شهر نزدیک­تر باشد، به همان میزان، تشعشع تحولات اقتصادی و اجتماعی آنها نیز بیشتر خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امین­زاده رک رضوانی، علیرضا. شریفی نیا، زهرا. بندریان، اسفندیار. 1400. تحلیل تحولات فضایی و کالبدی پیراشهر متاثر از گسترش روابط با شهر بم/. فصلنامه روستا و تو سعه پایدار فضا. دوره 2. شماره 3
ابراهیم زاده آسمین، حسین؛ ابراهیم زاده، عیسی؛ حبیبی، محمد علی(1389). تحلیلی بر عوامل گسترش فیزیکی و رشد اسپرال شهر طبس پس از زلزله با استفاده از مدل آنتروپی هلدرن، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 19، 46-25.
ابراهیمی،محمد امین (1397). بررسی نقش کالبدی – فیزیکی شهر ارومیه بر مسکن سکونتگاه های روستاهای پیرامون،چهارمین کنفرانس ملی شهرسازی،معماری,عمران و محیط زیست،صص 11-1.
احمدی، مظهر. عزیزی، شیرین. قایقی، نیکو. 1398. اثرات پیوند­های روستایی- شهری بر تحولات کالبدی-فضایی نواحی پیراشهری مورد: سکونتگاه­های محمودآباد و آتشگاه پیرامون شهر کرج. توسعه فضا­های پیراشهری. سال اول. شماره دوم. صص 95-105.
اردستانی، محسن (1387). مبانی گردشگری روستایی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، تهران.
آسایش،حسین(1374).اقتصاد روستایی،انتشارات پیام نور،تهران.
تاج، شهره(1377). بررسی ویژگی ها و روند تغییرات فرمی و نقش روستاهای حومه ای مادرشهر تهران در رابطه با فاصله مجاورتی و نظام سلسله مراتبی در سالهای 77-1355: مطالعه موردی: شهرستان شمیرانات، جغرافیای انسانی،پایان نامه دکتری تخصصی.
جوزاک، علیرضا. لطفی، صدیقه. نیک­پور، عامر. 1401. تحلیل اثرات و پیامد­های الحاق روستا به شهر (مورد: روستا­های الحاقی به شهر آمل). مجله توسعه فضا­های پیراشهری. سال چهارم. شماره اول. صص25-46.
حاتمی نژاد، حسین؛ قربانی، رامین؛ فرهادی، ابراهیم(1398).بررسی روند توسعه فیزیکی کلانشهر کرمانشاه و ارائه الگوی بهینه جهات رشد، نشریه آمایش جغرافیایی فضا، دوره 9، شماره 31 ، صص 91-112.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و حسن ایزدی خرامه(1380). « تحلیلی بر رویکردهای مکان­یابی و توزیع خدمات در مناطق روستایی: بررسی تطبیقی رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی و مدل تخصیص مکانی » ،. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی ،سال شانزدهم، شماره 3، پاییز 80 ، ص 66
سعیدی ،عباس(1388). الگوی خدمات رسانی روستایی،انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ،تهران.
شایان، سیاوش. مردی زرنقی، محمد. طاهرخانی، مهدی. 1383. مطالعه روابط متقابل شهر و روستا و نقش آن در تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نواحی روستایی، مجله رشد آموزش جغرافیا، 67(1). 3-9.
صرامی، حسین. 1384. روابط شهر و روستا در بخش مرکزی شهرستان اصفهان. مجله علوم انسانی، 18 (1). 29-64.
طاهرخانی،مهدی ؛ سیاوش، شایان ؛ محمد مهدی، زرنقی(1382).مطالعه متقابل شهر و روستا و نقش آن در تغییرات اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی نواحی روستایی (نمونه: شهرستان هریس)، رشد آموزش جغرافیا، دوره 19، شماره 97، 9-3.
فیروزنیا، قدیر؛موسی کاظمی،سیدمهدی؛صادقی طاهری،اعظم(1390).مطالعه تاثیر ادغام روستا در شهر،نمونه: روستاهای ادغامی در شهر کاشان،فصلنامه جغرافیا و توسعه،سال نهم،شماره 25،صص 96-79.
قنبری،سیروس؛پورشنبه،فاطمه؛اسکتی،هانیه؛لقا بهادری امجز،فرخ(1395). بررسی روابط متقابل شهر و روستا و نقش آن در توسعه روستایی(مطالعه موردی: روستاهای شهرستان جیرفت)،سومین کنفرانس علمی پژوهشی افق های نوین در علوم جغرافیا و برنامه ریزی،معماری و شهرسازی ایران،انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین،  9-1.
گلی، علی(1383). فرایند گذار از روستا به شهر و طراحی مدلی برای شناسایی روستاهای در حال گذار در ایران، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
لینچ، کنت (1386). روابط متقابل شهر و روستا در کشورهای در حال توسعه، ترجمه دکتر محمدرضا رضوانی و داوود شیخی، انتشارات پیام، تهران.
مطیعی لنگرودی، حسین. خسروی، حمیده. طورانی، علی. 1393. اثرات روابط اقتصادی شهر و روستا بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی سکونتگاه­های روستایی مورد: دهستان چهل چای در شهرستان مینودشت، مجله اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 3 (4). 19-42.
Barton, H, Grant, M, Guise, R, (2003), shaping neighborhoods: Argued for health, sustainability and vitally, spoon press, London and New York.
Gaile, G. L. (1992). Improving Rural-Urban Linkages through Small Town Market-based Development, Third World Planning Review 14(1): 131-147.
Hander K. G. ., Titus, M. (2002). Small Towns and Regional Development: Major Findings and Policy Implications from Comparative Research, Journal of geography, urban studies and planning, 39(3): 379-391.
Harrison, D., (1988), “The Sociology of Modernization and Development”. London: Routledge.
Lynch, K. (2005).Rural-urban Interaction in the developing World, London and New York: Rutledge.
 Lysgard, H. K. (2019). The assemblage of culture-led policies in small towns and rural communities, Journal of Geoforum, 101: 10-17.
National Institute of Rural Development (India). (2007) The Report of Rural Development, New Delhi: National Institute of Rural Development and Development Economics”, 9: 663–693
Phillipson, J., Tiwasing, P., Gorton, M., Maioli, S., Newbery, R., & Turner, R. (2019). Shining a spotlight on small rural businesses: How does their performance compare with urban? Journal of Rural Studies, 68, 230-239.
Potter, R., Binns, T., Elliot, J. and Smith, D (2004), Geographies of Development. Pearson, Harlow. Second Edition.
Fadaei, M., Rahmani, B. & Tavakolinia, J. (2021 Environmental analysis of villages on the skirt of Farsan City based on the urban and rural relationship. Journal of Research & Rural Planning, 10(4), 59-76.
Sen, A., (1994), “Development: Which way now? In R. Kanth (ed.) Paradigms of Economic Development” (pp. 211–31). New York: M.E. Sharpe.
Seto, K.C., & Fragkias, M. (2005). Quantifying spatiotemporal patterns of urban land-use change in four cities of China with time series landscape metrics. Landscape Ecology, 20(7), pp 871–88.
Sharpley, R.  And Telfer, David J., (2008), “Tourism & development in the developing world”, published in the Taylor & Francis e-Library,.  
Steinberg, Florian(2014).Rural–Urban Linkages: an urban perspective, Working Group:Development with Territorial Cohesion, Rimisp, Santiago, Chile.1-35.
Tacoli. C. (2003). The link a between urban and rural development, Journal of Environment and Urbanization, 15(2): 3 – 12.
Wong, S.W. Dai, Y. Tang, B.S. liu, Jinlong.(2021). A new model of village urbanization? Coordinative governance

of state-village relations in Guangzhou City, China. Land Use Policy Volume 109, October 2021, 105500