بررسی راهبردهای کاهش فقر در روستاهای مناطق عشایری (مطالعه موردی: شهرستان باروق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزشی برنامه ریزی روستایی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دکتری گروه آموزشی برنامه ریزی روستایی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

مقدمه:  فقر از دیرباز از بزرگترین مشکلات جوامع بشری بوده و واقعیتی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است که و در حال حاضر نیز جامعه، علی­رغم تحولات بسیار عظیمی که در زمینه­های مختلف علوم روی‌داده، با آن روبرو می­باشد و از اصلی­ترین دغدغه­های برنامه­ریزان در مناطق روستایی در جهت نیل به توسعه پایدار به شمار می­رود.
هدف پژوهش:  مهمترین هدف این پژوهش بررسی راهبردها کاهش فقر در روستاهای مناطق عشایری شهرستان باروق می­باشد. 
روش ­شناسی تحقیق: از نظر هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری داده­ها و اطلاعات از روش­های کتابخانه­ای و میدانی استفاده شد. در این پژوهش با انجام 19 مصاحبه نیمه­ساختار یافته مهمترین قوت­ها، ضعف­ها، تهدید­ها و فرصت­های شهرستان باورق شناسایی و سپس برای وزن‌دهی و رتبه‌بندی به هر کدام از عوامل داخلی و خارجی در ماتریس SWOT از نظرات 12 نفر و برای اولویت بندی نهایی راهبردها از نظرات 17 نفر از جامعه آماری استفاده شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ها و اطلاعات از تحلیل SWOT و ماتریس برنامه­ریزی راهبردی کمی (QSPM) استفاده گردید.  
قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش شهرستان باروق از توابع استان آذربایجان غربی است.
یافته ­ها و بحث: در شهرستان باروق راهبردهای سرمایه‌گذاری و توسعه صنایع پایین دست معدن و پتروشمی و برندسازی صنایع­دستی با میزان جذابیت 71/2 درصد، ایجاد و توسعه کسب و کارهای کوچک روستایی در بخش­های اقتصادی (خدماتی، کشاورزی، صنعتی) با میزان 21/2، توسعه گردشگری باروق با تأکید بر بوم­گردی با استفاده از تسهیلات دولتی و مشارکت بخش خصوصی با میزان 11/2 و تکمیل پروژه میانگذر میاندوآب به سرچم و در جهت توسعه گردشگری و دسترسی فضایی با میزان 05/2 درصد به­عنوان مهمترین راهبردها شناخته شدند.
نتایج: نتایج نشان داد، توسعه صنایع پایین دست معدن و پتروشمی و برندسازی صنایع­دستی، ایجاد و توسعه کسب و کارهای کوچک، توسعه گردشگری با تأکید بر توسعه خانه­های بوم­گردی و ایجاد و توسعه کارگاه­های فرآوری محصولات دامی (لبنیاتی) و توسعه دامپروری مهمترین راهبردهای کاهش فقر در مناطق روستایی و عشایری شهرستان باروق به شمار می­روند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آقایاری­هیر، محسن و ولائی، محمد. (1400الف). تحلیل الگوی فضایی فقر روستایی در سکونتگاه­های روستایی شهرستان میاندوآب، فصلنامه برنامه­ریزی فضایی. 11، 4، 26-1.
آقایاری­هیر، محسن و ولائی، محمد. (1400ب). استراتژی­های کاهش فقر در سکونتگاه­های روستایی شهرستان چهاربرج، سومین همایش ملی چشم انداز توسعه پایدار روستایی در برنامه هفتم توسعه کشور، خانه اندیشمندان علوم انسانی، تهران، ایران.
رزاقی بورخانی، فاطمه و حسینی، سیدمحمود. (1395). تحلیل مشکلات و محدودیت‌های دامداران عشایر مورد: روستای توچال شهرستان پاکدشت در استان تهران. اقتصاد فضا و توسعه روستایی. ۵ (۱۸)، ۱۰۴-۸۳.
صدرموسوی، میرستار؛ آقایاری هیر، محسن، ولائی، محمد. (1398). بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش فقر روستایی در شهرستان میاندوآب با تکنیک Q. پژوهش و برنامه­ریزی روستایی. 8، 3 (26)، 27-44.
صدرموسوی، میرستار؛ آقایاری هیر، محسن، ولائی، محمد. (1399). تحلیل عوامل موثر بر کاهش فقر در نواحی روستایی شهرستان میاندوآب. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 9(4)، 216-193.
محمدی، دادگر؛ شیروانیان، عبدالرسول، چابکرو، غلامرضا. (1395). بررسی فقر اقتصادی عشایر اسکان یافته استان فارس و تعیین عوامل موثر بر آن. فصلنامه روستا و توسعه. 19، ۳ (۷۵)، 119-101.
مرکز آمار ایران. (1387). شناسنامه عشایر کشور، شهرستان باروق. تهران: مرکز آمار ایران.
ولائی، محمد؛ عبداللهی، عبدالله، خالقی، عقیل و اسکندرزاده، آیناز. (1400). تحلیل اثرات اقتصاد دامداری در پایداری سکونتگاه­های روستایی مطالعه موردی: دهستان گاودول شرقی، شهرستان ملکان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 21 (60)، 359-341.
یوسفی، علی؛ اسدی، حسن و افشاری (1392). ارزیابی فقر چند بعدی در عشایر کوچنده ایران، اقتصاد کشاورزی. 7 (2)،  47-68.
غفاری، مجتبی (1393). راهکارهای کاهش فقر: رهیافتی در اقتصاد نهادگرایی، فصلنامه برنامه­ریزی و بودجه، سال نوزدهم، شماره 4، صص 242-215.
Adetoro, A.A., Ngidi, M.S.C., Danso-Abbeam, G., Ojo, T.O., Ogundeji, A.A. (2022). Impact of irrigation on welfare and vulnerability to poverty in South African farming households. Scientific African, Volume 16, 1-16.
Diao, X., Magalhaes, E., Silver, J., (2019). Cities and rural transformation: A spatial analysis of rural livelihoods in Ghana. Journal of World Development, 121, 141-157.
FAO. (2012) Decent rural employment for food security: a case for action”, Rome
FAO.(2018). Spurring Economic Growth through Agricultural Investment. www.fao.org.
Haile, D., Seyoum, A., Azmeraw, A.(2021). Does building the resilience of rural households reduce multidimensional poverty? Analysis of panel data in Ethiopia. Scientific African, Volume 12, 1-19.
James, H., Jon, H., Todd, R., Eleanor, F., et al., (2019). Climate risk management and rural poverty reduction. Journal of Agricultural Systems, 172, 28–46.
Leng, G. X., Feng, X.-L., Qiu, H.G., (2021). Income effects of poverty alleviation relocation program on rural farmers in China. Journal of Integrative Agriculture, 20 (4), 891-904.
 LI, S.-P., DONG, Y.-Q., ZHANG, L.-X., LIU, C.-F, (2021). Off-farm employment and poverty alleviation in rural China. Journal of Integrative Agriculture, 20, 943-952.
Meij, E., Haartsen, T.,  Meijering, L. (2020).   Enduring rural poverty: Stigma, class practices and social networks in a town in the Groninger Veenkoloniën. Journal of Rural Studies, Volume 79, 226-234.
Mellor, J.W., and Malik, Sohail J., (2016). The Impact of Growth in Small Commercial Farm Productivity on Rural Poverty Reduction. World Development, 91, 1–10,
Pham, Q. L. (2017). Sustainable poverty reduction policy in Phu Tho province (Master's thesis).
Radosavljevic, S., Haider, L. J., Lade, S. J., & Schlüter, M., (2020). Effective alleviation of rural poverty depends on the interplay between productivity, nutrients, water and soil quality. Ecological Economics, 169, 106494. doi:10.1016/j.ecolecon.2019.106494.
Shekari, F., Ziaee, M., Faghihi, A., Jomehpour, M. (2020). Nomadic livelihood resilience through tourism Annals of Tourism. Research Empirical Insights, 3(1), 1-11.
Vera-Toscano, E., Shucksmith, M., & Brown, D. L., (2020). Poverty dynamics in Rural Britain 1991–2008: Did Labour’s social policy reforms make a difference. Journal of Rural Studies. doi:10.1016/j.jrurstud.2020.02.003.
Wiwad, D, Mercier, B., Piff, P. K., Shariff, A, and Lara, B. Aknind, (2021). "Recognizing the Impact of COVID-19 on the Poor Alters Attitudes Towards Poverty and Inequality. Elsevier Public Health Emergency Collection, 14. doi: 10.1016/j.jesp.2020.104083.