شناسایی پیشران‌های کلیدی توسعه گردشگری عشایری(مطالعه موردی: جشنواره منطقه عشایری قره‌قیه آذربایجان شرقی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری گروه آموزشی برنامه ریزی روستایی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، محقق پسادکتری INSF، تبریز، ایران.

چکیده

مقدمه:  گردشگران دیگر به دنبال خدمات پیش‌پا‌افتاده نیستند و دوران پست‌مدرن اثرات خود را بر صنعت گردشگری با الهام از گردشگری خاص نشان داده است. با توجه به اینکه مناطق عشایری به‌عنوان یک میراث فرهنگی، شامل ویژگی‌های خاص و ارزش‌های ناملموس و معنوی هستند، به نظر می‌رسد سبک زندگی عشایری با این بازار جدید گردشگری بسیار سازگار باشد.
هدف پژوهش:  جشنواره فرهنگی ورزشی قره‌قیه انتقال‌دهنده فرهنگ، زیست‌بوم، آشنایی مردم و قابلیت‌های زندگی عشایر بوده، در وجه مشارکت و اسب‌سواری زنان منحصر‌به‌فرد است و علت اصلی استقبال گردشگران نیز همین است. یکی از چالش‌های اصلی توسعه روستایی و عشایری، عدم‌قطعیت بوده و مقوله توسعه صنعت گردشگری می‌تواند با آینده‌نگاری و طراحی پیشران‌های کلیدی منجر به توسعه منطقه‌ای شود؛ بنابراین هدف تحقیق حاضر، شناسایی پیشران‌های کلیدی توسعه گردشگری عشایری مبتنی بر جشنواره فرهنگی – ورزشی و سوارکاری منطقه عشایری قره‌قیه در استان آذربایجان شرقی است.
روش­ شناسی تحقیق: روش پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی بوده و به لحاظ ماهیت و گردآوری اطلاعات از نوع توصیفی - تحلیلی و بر مبنای ماهیت داده‌ها ترکیبی و به لحاظ زمان از نوع آینده‌نگاری است. حجم نمونه پژوهش حاضر متشکل از ۳۰ نفر پانل افراد پاسخگو است. برای آینده‌نگاری و پردازش ماتریس تأثیرات متقابل از روش میک‌مک استفاده شده است.
قلمروجغرافیایی پژوهش: جشنواره قره‌قیه به‌عنوان حرکت عظیم فرهنگی و ورزشی در شمال غرب کشور در منطقه عشایری قره‌قیه در شهرستان کلیبر استان آذربایجان شرقی به‌عنوان موردمطالعه هرساله در اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود.
یافته ­ها و بحث: تعداد 21 متغیر تأثیرگذار بر توسعه گردشگری عشایری مبتنی بر جشنواره فرهنگی – ورزشی منطقه عشایری قره‌قیه در استان آذربایجان شرقی با استفاده از جلسه مصاحبه به روش پانل انتخاب شد.
نتایج: تعداد شش پیشران کلیدی برای رهیافت توسعه گردشگری منطقه عشایری محدوده موردمطالعه شناسایی شد. بر اساس نتایج، متغیر «سوارکاری بانوان به‌عنوان قهرمان رقابت‌های سوارکاری جشنواره» و «نوستالژی به معنای احساسات مثبت برانگیخته‌شده و به‌عنوان یک عامل انگیزشی برای گردشگران جهت حضور در رویداد فرهنگی- ورزشی» در رتبه اول و دوم اثرگذاری قرار گرفته و بیشترین سهم را داشتند.

کلیدواژه‌ها


امیدی شاه‌آباد، امید؛ بدری، سیدعلی؛ زالی، نادر و رضوانی، محمدرضا. (1398). تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر شکل‌دهی الگوی آمایش فضاهای روستایی با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعه موردی: استان لرستان). فصلنامه پژوهش‌های روستایی. 10 (1)، 92- 113.
انصاری، وحید؛ حیدری، قدرت اله؛ مجاوریان، سید مجتبی و رستگار شفق. (1398). اثر توسعه گردشگری عشایری بر شاخص‌های معیشت پایدار مرتعداران (مطالعه موردی: مناطق عشایری لار، البرز مرکزی). فصلنامه مرتع. ۱۳ (۲)، ۳۰۵-۲۹۴.
بل، وندل (1395). مبانی آینده‌پژوهی، ترجمه: مصطفی تقوی و محسن محقق، تهران: انتشارات موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
پاپلی‌یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی. (1390). گردشگری، ماهیت و مفاهیم. (چاپ ششم)، تهران: انتشارات سمت.
پورسعید، محمدمهدی؛ کاظمی، مهدی و جهانشاهی، مرضیه. (1400). پدیدارشناسی تجربه زیسته گردشگران خلاق (موردمطالعه گردشگری خلاق با محوریت عشایر استان کرمان). فصلنامه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری. 10(37)، 123-151.
جائوتسی، ماریا و ساپیو، بارتولومئو (1395). آخرین پیشرفت‌ها در روش‌شناسی‌های آینده‌نگاری، ترجمه: سینا فقیه، محمدامین فقیه و فرهاد نظری زاده، تهران: انتشارات موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی و علوم و فناوری.
جلالی، صادق؛ محبی، فرشته و جعفری، ساره. (1400). بررسی عوامل ورزش‌های بومی محلی در توسعه گردشگری ورزشی (مطالعه موردی: استان یزد). فصلنامه رهیافتی در مدیریت بازرگانی. 2(4)، 149-161.
جورجیو، لوک (1391). راهنمای آینده‌نگاری فناوری، ترجمه: مسعود منزوی، تهران: انتشارات شرکت پیشرو فناوری قائد.
خالقی، عقیل و مجنونی توتاخانه، علی. (1400). آینده‌پژوهی برنامه‌ریزی توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرستان ورزقان). فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 11(42)، 137-153.
خالقی، عقیل. (1398). مسئله‌یابی و آسیب‌شناسی برنامه‌ریزی توسعه روستایی با رویکرد آینده‌نگاری، مطالعه موردی: شهرستان ورزقان. رساله دکتری منتشرنشده. دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
ده‌ده‌زاده سیلابی، پروین و احمدی فرد، نرگس. (1398). تعیین پیشران‌های کلیدی مؤثر بر توسعه گردشگری با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان مازندران). فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط. 9(1)، 73-89.
رحیمی‌پور، بهاره؛ ظاهری، محمد و کریم‌زاده، حسین. (1399). شناسایی و تحلیل پیشران‌های کلیدی مؤثر بر توسعه پایدار گردشگری روستایی با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری شهرستان سقز). فصلنامه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری. 9(35)، 90-111.
رضوانی، علی‌اصغر. (1392). جغرافیا و صنعت توریسم. (چاپ سیزدهم)، تهران: انتشارات پیام نور.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ ایمانی طیبی، لیلا و فرهادی یونکی، مجید. (1399). عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری تجربه محور در مناطق عشایری (موردمطالعه: عشایر قشقایی). فصلنامه پژوهش‌های روستایی. 11(4)، 712-727.
زارعی، قاسم؛ حاضری، هاتف و علی نژاد سلیم، لیدا. (1397). تأثیر ظرفیت پذیرش اجتماعی گردشگری عشایری در توسعه پایدار (ایل قشقایی تیره هیبت لو‌). فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران. 11(1)، 21-31.
کارکن، لیلا؛ زیتونلی، عبدالحمید و اسدی، حسن. (1392). تأثیر رویداد ورزشی اسب‌دوانی بر توسعه گردشگری ورزشی استان گلستان. فصلنامه رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی. ۱ (۲)، ۱۷-۹.
کرمی، فریبا؛ اکبریان، سعیدرضا و جباری ارخلو، افسانه. (1400). بررسی عوامل انگیزشی مؤثر در توسعه گردشگری عشایری (مطالعه موردی: ایل قشقایی). فصلنامه برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری. 10(37)، 39-63.
کروبی، مهدی. (1382). فرهنگ و گردشگری. فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری. 1(2)، 21-47.
محمدپور جابری، مرتضی؛ ابراهیم‌زاده، عیسی و رفیعیان مجتبی. (1395). شناسایی و تحلیل اثرات متقابل عوامل کلیدی و سنجش میزان پایداری منطقه‌ای با رویکرد آینده‌نگاری راهبردی (مطالعه موردی: استان خراسان شمالی). فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، 6 (20): 1-17.
مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ غلامی، علی و محمدزاده لاریجانی، فاطمه. (1397). شناسایی و طراحی مدل عناصر آمیخته بازاریابی در ارتقای جایگاه گردشگری روستایی با رویکرد آینده‌پژوهی (موردمطالعه شهرستان بابل). فصلنامه پژوهش‌های روستایی. 9(3)، 376-395.
میرواحدی، سیدسعید و اسفندیاری بیات، الهام. (1395). بررسی پتانسیل کارآفرینی گردشگری فرهنگی در جامعه عشایر قشقایی ایران. فصلنامه گردشگری و توسعه. 5(3)، 62-78.
ویسی، فرزاد؛ صفیاری، رسول و منوچهری، سوران. (1398). پیشران‌های مؤثر بر توسعه پایدار گردشگری نواحی روستایی با تأکید بر آینده‌پژوهی (موردمطالعه: بخش اورامان شهرستان سروآباد). فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری. 7 (14)، 47- 72.
یاسوری، مجید. (1391). عشایر و مسائل برنامه‌ریزی آن در ایران. (چاپ اول)، رشت: انتشارات وارسته.
یانپی، طیبه؛ فتاحی، صمد و حیدری، یاسر. (1399). بررسی اثرات مسابقات اسب‌سواری بر توسعه گردشگری (مطالعه موردی: استان گلستان). فصلنامه محیط‌زیست جانوری. 12(3)، 457-468.
Apostolakis, A. (2003). The convergence process in heritage tourism. Annals of tourism research. 30(4), 795-812.
Buckley, R., Ollenburg, C., & Zhong, L. (2008). Cultural landscape in Mongolian tourism. Annals of tourism research. 35(1), 47-61.
Buhalis, D., Michopoulou, V., Miller, G. and Eichhorn, V. (2005). OSSATE accessibility market and stakeholder analysis, One-Stop-Shop for Accessible Tourism in Europe. University of Surrey, Surrey.
Cho, M. (2004). The strength of motivation and physical activity level during leisure time among youth in South Korea. Youth and Society. 35(4), 480-494.
Christou, P., & Sharpley, R. (2019). Philoxenia offered to tourists? A rural tourism perspective. Tourism Management. 72, 39–51.
De Diego, F., & Ots, C. (2014). Nostalgia: A conceptual history. History of Psychiatry. 25(4), 404–411.
Kapera, I (2018). Sustainable tourism development efforts by local governments in Poland, Sustainable Cities and Society. 40, 581-588.
Luo, X., Huang, S., & Brown, G. (2015). Backpacking in China: A netnographic analysis of donkey friends' travel behaviour. Journal of China Tourism Research. 11(1), 67–84.
McCrone, D., Morris, A., & Kiely, R. (1995). Scotland–the brand: The making of Scottish heritage. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Scholz, F., & Schlee, G. (2015). Nomads and nomadism in history. In International encyclopedia of the social and behavioral sciences (pp. 838-843). Elsevier.
Steenjacobsen, J. K. (2001). Nomadic Tourism and Fleeting Place Encounters: Exploring Different Aspects of Sightseeing. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism. 1(2), 99–112.
Talinbayi, S., Xu, H., & Li, W. (2018). Impact of yurt tourism on labor division in nomadic Kazakh families. Journal of Tourism and Cultural Change.17 (3), 1–17.
Tiberghien, G., & Xie, P. F. (2016). The life cycle of authenticity: neo-nomadic tourism culture in Kazakhstan. Journal of Tourism and Cultural Change. 16(3), 234–247.
Wong, A. I., Ji, M., & Liu, M. T. (2018). The effect of event supportive service environment and authenticity in the quality-value-satisfaction framework. Journal of Hospitality & Tourism Research. 42(4), 563–586.
Wong, I. A., Ma, J., & Xiong, X. (2020). Touristic experience at a nomadic sporting event: Craving cultural connection, sacredness, authenticity, and nostalgia. Journal of Hospitality and Tourism Management. 44, 70–78.
Yang, J.-J., Lo, H.-W., Chao, C.-S., Shen, C.-C., & Yang, C.-C. (2020). Establishing a Sustainable Sports Tourism Evaluation Framework with a Hybrid Multi-Criteria Decision-Making Model to Explore Potential Sports Tourism Attractions in Taiwan. Sustainability. 12(4), 1673.
Zotic, V., Alexandru, D. E., & Dezsi, Ş. (2014). Debate on tourism in postmodernism and beyond. Turističko poslovanje. (13), 79-93.
Assaker, G., & Hallak, R. (2013). Moderating effects of tourists' novelty-seeking tendencies on destination image, visitor satisfaction, and short- and long-term revisit intentions. Journal of Travel Research. 52(5), 600–613.